Dementie - Hoe ga je ermee om?

Het overkomt ons allemaal wel eens dat we iets vergeten. Dat is heel normaal. In periodes van stress of intense emoties is het vaak moeilijker dan gewoonlijk om dingen te onthouden. In sommige gevallen blijft deze vergeetachtigheid aanhouden en gaat de mentale toestand achteruit. Bij een enorme mentale achteruitgang is er sprake van dementie. Ontdek hier meer over de symptomen, diagnose en omgang met dementie.

Dementie is een mentale aandoening, waarbij het geheugen van de getroffene zeer ernstig aangetast wordt. Deze degeneratieve ziekte heeft zowel een negatieve invloed op het denkvermogen als op de fysieke en mentale vaardigheden. In een eerste fase tast dementie vooral het kortetermijngeheugen aan: zo zal een persoon met beginnende dementie nog heel wat dingen uit zijn/haar jeugd kunnen herinneren, maar niet meer zo goed weten wat er gisteren gebeurd is. In latere stadia kunnen ook het langetermijngeheugen en het onmiddellijke geheugen aangetast worden.

Welke soorten dementie bestaan er?

• Ziekte van Alzheimer: Dit is de meest voorkomende vorm van dementie, waarbij de zenuwcellen van de hersenen langzaam afsterven. Dit wordt veroorzaakt door een opeenhoping van eiwitten tussen de zenuwcellen, de zogenaamde “plaques”, die de doorgang van informatie belemmeren.

• Vasculaire dementie: Dit is de tweede grootste vorm van dementie, die wordt veroorzaakt door een slechte doorbloeding. Bepaalde delen van de hersenen krijgen niet genoeg bloed en zuurstof, waardoor ze vervolgens afsterven. Denk hierbij aan patiënten die, bijvoorbeeld, een hartstilstand of beroerte (hersenbloeding) hebben gehad.

• Lewy Body dementie: De symptomen van deze aandoening doen erg denken aan Alzheimer en de ziekte van Parkinson. De symptomen zijn erg vergelijkbaar, maar het verloop van deze ziekte is veel sneller. Een ander kenmerkend signaal is dat de getroffene vaak last heeft van visuele hallucinaties.

• Frontotemporale dementie (FTD)/Ziekte van Pick: Deze vorm van dementie doet zich meestal voor op jongere leeftijd. In een eerste stadium vinden er veranderingen in gedrag, taalvaardigheid en motoriek plaats. Het geheugen blijft doorgaans langer onaangetast, waardoor de ziekte moeilijker te diagnosticeren is.

Er bestaan ook een aantal verwante aandoeningen, die vergelijkbare symptomen hebben maar niet onder dementie vallen:

• Syndroom van Korsakov: een chronische geheugenstoornis veroorzaakt door alcoholmisbruik en een gebrek aan een gevarieerde voeding.
• Ziekte van Parkinson: een ziekte aan het centrale zenuwstelsel waarbij de cellen langzaam afsterven en zo motorische problemen veroorzaken.
• Ziekte van Creutzfeldt-Jakob: een hersenziekte waarbij de hersencellen in een snel tempo afsterven. Daardoor heeft de getroffene moeite met bewegen, spreken en het verwerken van informatie.

De symptomen en het verloop van dementie verschillen doorgaans van persoon tot persoon. Er zijn echter enkele duidelijke signalen, die bij de meeste gevallen van dementie voorkomen:

• Geheugenverlies, voornamelijk het kortetermijngeheugen.
• Problemen met taal- en spreekvaardigheid (bijv. zoeken naar woorden, woorden verwisselen...).
• Onhandigheid.
• Moeite met het herkennen van personen, plaatsen of voorwerpen.
• Desoriëntatie.
• Moeite om met geld om te gaan.

Daarnaast bestaan er ook andere, meer subtiele signalen die kunnen wijzen op dementie:

• Herhalen van zinnen of bewegingen.
• Dingen zien die er niet zijn.
• Steeds verwijzen naar het verleden.
• Verhalen vertellen die niet (helemaal) kloppen of (gedeeltelijk) verzonnen zijn.
• Veranderingen in persoonlijkheid en/of gedrag.

De symptomen van dementie zijn in het beginstadium meestal erg subtiel en verschillen van persoon tot persoon. Zo is geheugenverlies, bijvoorbeeld, niet bij elke vorm van dementie het belangrijkste symptoom. Dat maakt het natuurlijk erg moeilijk om de eerste diagnose te kunnen stellen. Aangezien dementie een chronische aandoening is, die steeds erger wordt, wordt de ziekte meestal na verloop van tijd vastgesteld. Zo ontstaan er op termijn vaak duidelijkere signalen, zoals veranderingen in de persoonlijkheid en het gedrag van de demente persoon.

De diagnose van dementie valt doorgaans erg laat. In de meeste gevallen zit er ongeveer een jaar tussen de eerste symptomen en het moment dat de naasten van de getroffene opmerken dat er iets meer aan de hand is.

In eerste instantie is het belangrijk dat de arts onderzoekt of de symptomen geen andere oorzaak hebben, zoals bijvoorbeeld een depressie. Bij ouderen kunnen de symptomen van dementie namelijk verward worden met de volgende aandoeningen:

• Letsel aan het hoofd
• Vitaminegebrek
• Hersentumor
• Depressie

Om na te gaan of er inderdaad sprake is van dementie, zal de arts allereerst een anamnese uitvoeren, vaak in het bijzijn van de naasten van de patiënt. Zo gaat er geen belangrijke informatie verloren, die de patiënt zelf over het hoofd zou kunnen zien. Daarnaast wordt er soms ook een bloedonderzoek uitgevoerd om te kijken of de patiënt niet kampt met een (vitamine)tekort. Ook aandoeningen aan de lever, nieren of suikerziekte kunnen op deze manier worden uitgesloten. Ten slotte doet de arts doorgaans ook een neurologisch en neuropsychologisch onderzoek.

In een later stadium van de ziekte kan de patiënt ook doorverwezen worden naar het ziekenhuis voor een MRI- of CT-scan om hersenaandoeningen uit te sluiten. Ook een ruggenprik kan helpen om bepaalde soorten van dementie op te sporen door het aantal eiwitten in de hersenen te onderzoeken. Er kan eventueel ook een PET-scan gemaakt worden.

Medicijnen tegen dementie

Dementie is een ongeneeslijke aandoening. Er bestaat dus geen enkele behandeling die de ziekte volledig kan genezen. Om de symptomen van de ziekte te verlichten kan er echter wel bepaalde medicatie gebruikt worden. Die kunnen de symptomen afremmen, maar nooit volledig doen verdwijnen.

Een behandeling met medicatie kan nuttig zijn in verschillende gevallen. Sommige medicijnen zijn vooral gericht op het afremmen van de geheugenachteruitgang, door de hersenactiviteit te ondersteunen. De effectiviteit is echter tijdelijk en neemt af in latere stadia van de ziekte.

Andere medicatie focust zich eerder op de psychosomatische symptomen van de patiënt. Denk, bijvoorbeeld, aan het verlichten van agressie, het verminderen van onrust en het tegengaan van hallucinaties.

Vaak kunnen er ook antidepressiva, slaapmiddelen of medicatie tegen angst voorgeschreven worden. Raadpleeg altijd een arts alvorens medicatie in te nemen!

Niet-medicamenteuze behandeling

Aangezien de symptomen van dementie zeer complex zijn, kan er naast de behandeling met medicatie ook een alternatieve behandeling voorgesteld worden. Zo kan een patiënt met dementie, bijvoorbeeld, altijd terecht in een geheugenkliniek.

Vlaanderen beschikt over een bepaald aantal geheugenklinieken, die een revalidatieprogramma aanbieden aan mensen met beginnende dementie. Hier worden methoden aangereikt om niet alleen het leven van de getroffen persoon, maar ook dat van de naasten makkelijker te maken. De dementerende leert, bijvoorbeeld, geheugensteuntjes, nieuwe manieren om met geld om te gaan, tips voor persoonlijke hygiëne, …

Een behandeling in een geheugenkliniek gebeurt altijd op voorschrift. 

Structuur creëren

Samenleven met een persoon met dementie is niet zo makkelijk. Daarom is het erg belangrijk om de leefomgeving van de dementerende persoon af te stemmen op de aandoening en vooral om structuur te brengen in zijn/haar leven. Dit kan je op een aantal manieren doen:

• Zorg ervoor dat er zo weinig mogelijk verandert in de leefomgeving
• Hou dezelfde dagindeling aan en maak gebruik van lijstjes 
• Gebruik foto’s, pictogrammen en stickers om mogelijke gevaren aan te duiden
• Kies voor aangepastetechnologie, zoals eenvoudige telefoons en afstandsbedieningen zonder te veel extra snufjes.

Veiligheid

Wanneer het denkvermogen te fel achteruit gaat, kan de dementerende persoon soms niet meer zonder toezicht worden achtergelaten. Het is echter bijna onmogelijk om op elk moment van de dag een zorgkundige in huis te hebben. Daarom kan je zelf enkele maatregelen nemen om de veiligheid van de dementerende te garanderen:

• Plaats gevaarlijkevoorwerpen, zoals aanstekers en lucifers, buiten handbereik.
• Zorg ervoor dat het kookvuur niet aangezet kan worden. Als veilig alternatief kan je, bijvoorbeeld, voor inductie kiezen. Zorg er ook voor dat het kraantjeswater niet te warm kan worden, zodat de dementerende persoon zich niet kan verbranden.
• Zorg dat de persoon met dementie steeds alle belangrijketelefoonnummersenadressen bij zich heeft. Die kan, bijvoorbeeld, op een papiertje geschreven worden dat in de tas of portemonnee zit of zelfs in de kleding wordt genaaid.
• Informeer altijd de politie in jouw buurt, zeker wanneer de getroffen persoon de neiging heeft om rond te dwalen. Voorzie ook altijd een recente foto om opsporingen, indien nodig, makkelijker te maken.
• Maak de dementerende persoon duidelijk dat autorijden niet meer mogelijk is. Dat is soms moeilijk te aanvaarden. In dat geval kan je de autosleutels wegleggen, de autobatterij ontkoppelen of de auto uit het zicht parkeren. Wanneer de persoon met dementie de auto niet ziet, zal die ook minder snel aan de auto denken.

Omgaan met geld

• Kies voor doorlopende opdrachten om bankverrichtingen automatisch te laten gebeuren.
• Zorg ervoor dat de dementerende persoon nooit meer dan €20 tot €30 op zak heeft. Op die manier gebeuren er geen grote onnodige uitgaven en voelt de persoon met dementie zich toch nog vrij om wat geld te spenderen.

Contact houden

• Wees niet bang voor meer fysiek contact. Een knuffel of omhelzing kan enorm veel steun bieden aan een persoon met dementie.
• Laat familieenvrienden zeker niet in het duister, maar houd ze altijd op de hoogte van de huidige situatie en de toestand van de dementerende persoon.
• Vraag zeker aan naasten of zij willen langskomen, zelfs wanneer de persoon met dementie hen niet meer herkent. Eenzaamheid maakt de mentale achteruitgang namelijk alleen maar sneller...

Gepubliceerd op: 09.10.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________