Schurft - Oorzaken, symptomen en behandeling

Schurft, ook wel scabiës genoemd, is lang onder de radar gebleven, maar de ziekte komt tegenwoordig steeds vaker voor. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is deze hevig jeukende huiduitslag niet het gevolg van een gebrek aan persoonlijke hygiëne. Maar wat is dan wel de oorzaak? Hoe kan je een schurftinfectie nu precies herkennen? Wat is de beste behandeling? En hoe kan je het voorkomen?

Schurft of scabiës is een besmettelijke huidziekte die veroorzaakt wordt door schurftmijten. Deze spinachtige parasieten paren op de huid en graven tunneltjes in de bovenste huidlagen, waar ze hun uitwerpselen achterlaten en hun eieren leggen. Daarop reageert het immuunsysteem met ontstekingen, waardoor de huid hevig gaat jeuken.

De mijten worden doorgaans overgedragen van persoon tot persoon via direct huidcontact. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is een schurftinfectie niet het gevolg van een gebrekkige lichaamsverzorging, maar het kan wel leiden tot ergere symptomen.

De incubatieperiode - d.w.z. de tijd tussen het optreden van de infectie en de eerste symptomen - is relatief lang met een gemiddelde van vier weken. Dit komt omdat de typische symptomen zich pas voordoen als de mijten zich voldoende hebben vermenigvuldigd onder de huid.

Scabiës crustosa

Een bijzonder zware vorm van schurft is de zogenaamde scabiës crustosa. Het komt uitsluitend voor bij mensen met een verlaagde immuniteit, zoals bij aids- of kankerpatienten, en bij mensen die al wat ouder zijn.

In vergelijking met een gewone schurftinfectie, zijn er bij scabiës crustosa veel meer mijten aanwezig onder de huid. Daarbij treden ook de volgende typische symptomen op:

• Huidirritatie over het hele lichaam
• Schilfers op de huid
• Op handen, vingers, ellebogen en voeten ontwikkelen zich dikkekorsten

Scabiës crustosa jeukt over het algemeen niet en wordt op dezelfde manier behandeld als normale schurft. De behandeling duurt doorgaans wel wat langer. Bovendien is scabiës crustosa veel besmettelijker: zelfs een korte aanraking is al voldoende om besmet te raken. De persoon die behandeling uitvoert, moet een lichaamsbeschermende medische schort dragen, vandaar dat scabiës crustosa patiënten vaak in het ziekenhuis worden behandeld. 

In de meeste gevallen vindt de infectie plaats via direct huidcontact. Gelukkig wordt schurft enkel overgedragen bij langdurig en intensief contact; iemand de hand schudden is dus niet gevaarlijk. Over het algemeen wordt schurft het vaakst overgedragen in openbare voorzieningen, zoals kleuterscholen, asielzoekerscentra en bejaardentehuizen, tussen gezinsleden en bij seksueel contact.

Schurftmijten kunnen niet lang overleven zonder hun gastheer. Daardoor is infectie via dekens, handdoeken of kleding vrij zeldzaam, maar wel mogelijk. Hoe meer mensen er namelijk in een kleine ruimte samenwonen, hoe makkelijker de mijten zich kunnen verspreiden en hoe groter het risico op een schurftinfectie wordt. Lichaamshygiëne daarentegen heeft nauwelijks invloed de infectie.

Let op: Mensen met een verlaagde weerstand hebben een hoger risico op schurft!

Hoe lang is schurft besmettelijk?

Schurft is een verraderlijke aandoening. Door de relatief lange incubatieperiode tussen de infectie en de eerste symptomen zijn de patiënten al besmettelijk voordat ze ziek worden. De ziekte wordt dus vaak onbewust doorgegeven, omdat het tot zes weken kan duren voordat de mijten zich onderhuids vermenigvuldigen en ongemak veroorzaken.

Zodra de behandeling is gestart, zijn de patiënten meestal al na één dag niet meer besmettelijk.

Om een schurftinfectie op te sporen, moet de arts of dermatoloog eerst en vooral de mijten vinden. Dit kan op verschillende manieren verlopen:

• Met een soort lepel of kleefstrip wordt een stuk van de bovenste huidlaag van de aangetaste zone afgeschraapt. Op die manier heeft de dokter of dermatoloog een huidstaal om onder een microscoop te onderzoeken. Deze ingreep wordt ook wel een biopsie genoemd.

• Met behulp van een dermatoscoop onderzoekt de arts of dermatoloog de huid op mijten.

Iedere collectieve schurftbesmetting (d.w.z. meer dan één geval in een groepsomgeving) moet gemeld worden bij het Agentschap Zorg en Gezondheid. Dergelijke besmettingen vinden voornamelijk plaats op plaatsen zoals kleuterscholen, bejaardentehuizen of ziekenhuizen. Individuele gevallen van schurft en besmettingen onder gezinsleden hoeven niet gemeld te worden. 

Als er geen andere onderliggende aandoening of problematische leefomstandigheden zijn, is schurft meestal zeer snel en gemakkelijk te behandelen met de juiste medicatie. Het verdwijnt echter niet vanzelf. Daarom is het erg belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen als je last hebt van schurftsymptomen. Houd er ook rekening mee dat je nauwe contacten zich ook het best laten onderzoeken, ook al hebben ze nog geen symptomen. Door de lange incubatieperiode is het namelijk mogelijk dat ze nog niet weten dat ze besmet zijn!

• De meest voorkomende behandelingsmethode is permethrine, een voorgeschreven medicijn, dat op de huid aangebracht wordt. Dit kan gebruikt worden vanaf 2 jaar. De crème moet gedurende acht uur op de huid blijven, zodat het goed in de huid kan trekken en alle mijten kan doden. Daarom wordt de crème meestal ‘s nachts aangebracht. Doorgaans is één toepassing voldoende, maar als dit niet het geval is, kan de behandeling ook herhaald worden. Als alternatief is er ivermectine. Dit is een medicijn dat in tabletvorm wordt toegediend, maar het bestaat ook in de vorm van een crème voor extern gebruik.

• Geneesmiddelen tegen schurft die je zonder voorschrift kan verkrijgen, bevatten de werkzame bestanddelen benzylbenzoaat of crotamiton. Deze stoffen, vaak in de vorm van een crème, worden beter verdragen dan voorgeschreven geneesmiddelen en zijn ideaal voor zeer jonge kinderen. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, mogen enkel anti-schurft geneesmiddelen gebruiken op basis van benzylbenzoaat. Deze middelen moeten echter wel meermaals gebruikt worden voor een volledige behandeling.

• Alle wasgoed dat in contact is gekomen met de huid moet gewassen worden op minstens 60°C. Alle textiel en niet-afwasbare voorwerpen mogen gedurende vier dagen niet worden gebruikt, zodat de schurftmijten doodgaan. De mijten kunnen namelijk niet lang overleven op levenloze voorwerpen. Daarna kan je de tapijten, stoffen meubels en textielen stofzuigen.

• Hou je vingernagels kort en maak ze regelmatig schoon. De mijten kunnen door het krabben namelijk onder je nagels kruipen.

• Je kan je behandeling ook ondersteunen met huishoudmiddeltjes. Een bad met theeboom- of lavendelolie heeft een desinfecterende en verzachtende werking op een geïrriteerde huid.
• Na de therapie kan de huid nog steeds erg geïrriteerd zijn en kan de jeuk nog aanhouden. Een hydraterende huidverzorging kan helpen om de symptomen te verlichten.

Helaas zijn er geen algemene maatregelen om jezelf of anderen te beschermen tegen schurft. Als iemand in je naaste omgeving besmet is, kan je echter wel enkel maatregelen nemen om het risico op infectie te verminderen:

• De persoon die de behandeling uitvoert, moet bij het aanbrengen van de anti-schurftcrèmes handschoenen dragen.

• Hoewel een consequente persoonlijke hygiëne geen invloed heeft op het besmettingsgevaar, kan het wel helpen om de symptomen te verminderen en de verspreiding van de mijten te beperken.

• Vermijd nauw lichamelijk contact met schurftpatiënten. Ook personen die contact hebben gehad met de besmette persoon moeten een behandeling ondergaan.

• Maak je huis grondig schoon. Vervang het beddengoed, was alle textiel op ten minste 60°C en stofzuig tapijten en gestoffeerde meubels. Na vier dagen zouden alle mijten dood moeten zijn.

Let op: schurftmijten overleven langer in de kou. Laat je textiel dus niet buiten in de kou en ventileer wat minder in de winter.

Gepubliceerd op: 10.10.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________