Aneurysma - Oorzaken, symptomen en behandeling

Artsen spreken van een aneurysma wanneer er een uitstulping in een bloedvat optreedt omwille van verzwakking of beschadiging van de vaatwand. Een aneurysma kan overal in het lichaam voorkomen. Het treft echter meestal de aorta en de hersenslagaders. Er bestaan verschillende redenen waarom de gezondheid van de vaatwanden het laat afweten. De meest voorkomende oorzaak is een aandoening genaamd “aderverkalking”, die meestal oudere patiënten treft. Vaak heeft een aneurysma geen symptomen en wordt het eerder toevallig ontdekt tijdens routineonderzoeken. Als de patiënt geen symptomen vertoont en het aneurysma relatief klein is, wordt aanbevolen om de groei ervan regelmatig te controleren. Als er echter een risico bestaat dat het aneurysma zal scheuren, kan dit leiden tot levensbedreigende complicaties, zoals een onderbreking van de bloedsomloop door veel bloedverlies. In dit geval wordt zorgvuldig overwogen welke maatregel passend is om de bloedtoevoer naar het aneurysma te stoppen.

Een aneurysma is een zak- of spoelvormige uitstulping in een slagader. In gezonde toestand zijn onze bloedvaten elastisch en stevig, maar als de wanden op één plaats verzwakken, kan op dat punt een uitstulping ontstaan; het zogenaamde aneurysma.

In principe kan dit overal in het lichaam voorkomen, maar meestal worden de aorta en de hersenslagaders getroffen. De aorta voorziet het lichaam van zuurstofrijk bloed, vertrekkende van het hart. De zogenaamde abdominale aorta (buikslagader) is het deel dat door de buik loopt en wordt het vaakst aangetast. Een abdominaal aorta-aneurysma is een uitstulping van meer dan 3 centimeter. Hersenaneurysma's komen vaak voor op vertakkingen van slagaders, die zorgen voor de bloedtoevoer naar de hersenen.

De vaatwand van een slagader bestaat uit 3 lagen (intima, media, adventitia). Afhankelijk van welke laag is aangetast, wordt een onderscheid gemaakt tussen 3 types aneurysma's:

• Aneurysm verum ("echt" aneurysma): alle drie de lagen van de bloedvatwand zijn verwijd. 80% van alle aneurysma's valt onder deze groep en daarom is het de meest voorkomende vorm.
• Aneurysma dissecans: deze vorm ontstaat wanneer zowel de binnenste als de middelste lagen van de bloedvatwand opensplijten en er zo bloed binnenkomt.
• Aneurysma spurium ("vals" aneurysma): in dit geval is de hele slagaderwand gescheurd. Daardoor ontstaat er een lek en ontsnapt er bloed uit het bloedvat. Als het omringende weefsel de bloedlekkage kan beperken, vormt zich een bloeduitstorting (hematoom) rond het bloedvat. Dit verandert na verloop van tijd in bindweefsel. Daarom spreken we hier van een bindweefselkapsel rond een bloedvat en geen uitstulping in het vat. Dit is meestal het gevolg van een operatie, verwonding of ontsteking.

Een aneurysma blijft vaak lange tijd onopgemerkt omdat het zo klein is en geen symptomen veroorzaakt. Grotere aneurysma's kunnen de volgende symptomen veroorzaken, afhankelijk van hun locatie:

• Bonzende zwelling en druk op het omliggende weefsel als de uitstulping erg groot is.
• Aanhoudende rug- of buikpijn die ook kan uitstralen naar de benen in het geval van een aneurysma in de buik.
• Problemen met de bloedsomloop door een toenemende trombose (verstopping van bloedvaten door bloedstolsels).
• Neurologische problemen, zoals hoofdpijn, verlamming van de oogspieren of zichtsstoornissen, als de hersenslagaders zijn aangetast.

Naarmate de diameter van het aneurysma toeneemt, wordt het risico groter dat het getroffen bloedvat scheurt en zo inwendige bloedingen veroorzaakt. De volgende symptomen wijzen op een levensbedreigende breuk van een abdominaal aorta-aneurysma:

• Plotselinge pijn in de buik die uitstraalt naar de zij of de lies. Bij mannen kan de pijn uitstralen naar de testikels.
• Hoge bloeddruk en hartkloppingen
• Koud zweet
• Duizeligheid
• Kortademigheid
• Bewusteloosheid en onderbreking van de bloedsomloop door veel bloedverlies

De meest voorkomende reden van een aneurysma is een aderverkalking in andere delen van de bloedvaten, met een incidentie van ongeveer 90%. Er bestaan nog andere factoren die het ontstaan van een aneurysma kunnen bevorderen, zoals:

• Gevorderde leeftijd
• Mannelijk geslacht: mannen hebben zes keer meer kans op een abdominaal aorta-aneurysma dan vrouwen.
• Arteriële hoge bloeddruk (hypertensie)
• Genetische aanleg, zoals bindweefselziekten
• Aangeboren misvormingen, vooral in het gebied van de basisslagaders in de hersenen
• Bacteriële infecties, zoals syfilis
• Een zwangerschapsgerelateerde verslapping van het bindweefsel als gevolg van hormonale veranderingen. Dit komt slechts in zeldzame gevallen voor.

De meeste aneurysma's veroorzaken aanvankelijk geen symptomen en worden daarom eerder bij toeval ontdekt tijdens preventieve onderzoeken, zoals een echografie van de buik. Bovendien kan de arts tijdens een onderzoek met een stethoscoop of bij het palperen van het lichaam pulserende zones of bijzondere vaatgeluiden waarnemen als gevolg van de veranderde doorstroming in het bloedvat.

Als er een vermoeden is van een hersenaneurysma door neurologische problemen, zoals ernstige hoofdpijn en visuele stoornissen, kan de arts een computertomografie (CT) of magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) aanvragen. Digitale subtractie-angiografie (DSA) kan aneurysma's ook goed zichtbaar maken. Er worden twee röntgenfoto’s gemaakt: één met en één zonder contrastvloeistof. Met behulp van een computer wordt een samengevoegd beeld gecreëerd dat alleen de bloedvaten toont en geen andere structuren, zoals botten. Echografisch onderzoek wordt ook gebruikt om aneurysma's van de abdominale aorta vast te stellen.

De arts zal de behandeling van een aneurysma zorgvuldig overwegen. Veranderingen in levensstijl, zoals stoppen met roken, gezond eten en regelmatig sporten, zijn vaak voldoende wanneer het aneurysma klein is en de patiënt geen pijn heeft, noch het risico loopt dat de uitstulping scheurt. Medicijnen om de bloeddruk of het cholesterolgehalte te verlagen en bloedverdunners kunnen nodig zijn. Grotere aneurysma's kunnen in het ziekenhuis worden geopereerd door een vaatchirurg. Een gescheurd aneurysma vereist een onmiddellijke spoedoperatie.

Als onmiddellijke behandeling van het aneurysma niet nodig is, is het wel belangrijk om regelmatig te controleren of het aneurysma eventueel groeit. Deze controle kan met behulp van beeldvormingstechnieken, zoals CT of MRI.

Verschillende operaties of katheterbehandelingen (endovasculaire ingrepen) kunnen worden toegepast wanneer er symptomen optreden, er een verhoogd risico op complicaties is en vanaf een bepaalde omvang van het aneurysma. Wanneer het aneurysma zich voordoet in de abdominale aorta worden de volgende kenmerken als kritiek beschouwd:

• een diameter tussen 5 en 5,5 centimeter
• een groei van 0,5 centimeter in een half jaar tijd
• een groei van meer dan 1 centimeter in 1 jaar

De volgende ingrepen zijn mogelijk, afhankelijk van waar het aneurysma zich bevindt in het lichaam:

• Een kleine, metalen chip wordt operatief gebruikt om het aneurysma af te klemmen ("clippen").
• Fijne platina spiralen (zogenaamde coils) worden via een katheterprocedure door het bloedvat in het hersenaneurysma geschoven. Dit zorgt ervoor dat het bloed stolt en de uitstulping gesloten wordt ("coiling").
• Het aneurysma wordt via een abdominale incisie geopend en vervangen door een kunstmatig vaatdeel.
• Via een katheterprocedure wordt door de arts een fijn buisje van metaalgaas (zogenaamde stentprothese) ingebracht in de aangetaste slagader tot aan de uitstulping. Dit verloopt via een incisie in de lies en de ingebrachte stent werkt dan als een inwendige spalk.

Alle methoden zijn bedoeld om de bloedtoevoer naar het aneurysma op lange termijn te stoppen en te voorkomen dat het aneurysma scheurt. Aangezien deze ingrepen echter ook zekere risico's inhouden, is het belangrijk dat de patiënt uitvoerig wordt onderzocht door gespecialiseerde artsen op het gebied van neurologie, vaatchirurgie of neurochirurgie.

Een aneurysma ontstaat meestal op plekken waar slagaders verkalken en bloedvaten beschadigd raken. Daarom moeten factoren die deze schade kunnen versnellen, vermeden worden. Volgende maatregelen kunnen hierbij genomen worden:

• Blijvend hoge bloeddruk en het vetgehalte in het bloed verlagen, door bijvoorbeeld dieetveranderingen met gewichtsverlies, meer lichaamsbeweging of medicatie.
• Stoppen met roken.
• Alcoholgebruik beperken.
• Bloeddrukpieken vermijden. Dit kan je doen door niet zwaar te tillen of goed te ademen bij een stressvolle periode.
  Laat je er regelmatig op controleren.

Andere risicofactoren, zoals infecties of genetische aanleg, kunnen slechts in beperkte mate worden tegengegaan. In het algemeen zijn regelmatige medische controles belangrijk voor patiënten met een verhoogde kans op een aneurysma.

Gepubliceerd op: 28.09.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________