Bloed doneren - Waarom is het belangrijk en hoe verloopt een donatie?

Gedoneerd bloed wordt bijvoorbeeld gebruikt om veel bloedverlies na een ongeval te compenseren. Donoren kunnen zelf beslissen of ze bloed willen doneren of alleen bepaalde bloedbestanddelen. Zo wordt bloedplasma, een voorbeeld van een bloedbestanddeel, ook gebruikt bij de productie van geneesmiddelen.

Bloed kan niet kunstmatig worden geproduceerd. Aangezien ongeveer twee derde van de bevolking ooit bloed toegediend moet krijgen in België, betekent bloed doneren dat je andere mensen helpt en misschien zelfs hun leven redt.

Bij sommige vormen van kanker zijn patiënten gedurende een langere tijd afhankelijk van gedoneerd bloed. Daarnaast wordt donorbloed ook gebruikt bij mensen die veel bloedverlies hebben geleden, bijvoorbeeld door een verkeersongeval. Ook bij de volgende ziekten speelt bloedtransfusie met donorbloed een belangrijke rol:

• Hartziektes
• Gastro-intestinale aandoeningen
• Lever- en nierziektes
• Bot- en gewrichtsziektes
• Bloedarmoede en bloedziekten

Een bloedtransfusie kan ook nodig zijn bij een gecompliceerde bevalling die gepaard gaat met veel bloedverlies.

Bloed ontstaat uit stamcellen die in het beenmerg uitgroeien tot verschillende soorten bloedcellen. Jouw bloed is individueel bepaald en verschilt van het bloed van anderen door bepaalde kenmerken. Het bestaat uit verschillende bestanddelen, die allemaal een bepaalde taak vervullen en in de juiste verhouding tot elkaar moeten staan. 55% van het bloed bestaat uit bloedplasma, een heldere vloeistof met vele bestanddelen. De overige 45% zijn bloedcellen, die onderverdeeld kunnen worden in 3 groepen: de rode bloedcellen (erytrocyten) die verantwoordelijk zijn voor het transport van zuurstof, de witte bloedcellen (leukocyten) die belangrijk zijn voor de afweer en de bloedplaatjes (trombocyten) die verantwoordelijk zijn voor de bloedstolling.

Er bestaan verschillende soorten bloeddonaties. Bij een volbloeddonatie, bijvoorbeeld, kunnen alle bloedbestanddelen tijdens één afspraak worden gedoneerd. Hierbij wordt ongeveer 450 milliliter uit de arm genomen en worden de bloedbestanddelen van elkaar gescheiden met behulp van een centrifuge. Op die manier kunnen verschillende patiënten profiteren van een donatie en krijgen ze het specifieke bloedbestanddeel dat ze nodig hebben.

Een andere mogelijkheid is om afzonderlijke bloedbestanddelen te doneren, zoals bij een plasma-, bloedplaatjes- of erytrocytendonatie. Bij dit soort donatie wordt het verzamelde bloed via een buizensysteem in een aferesemachine gebracht. Daar wordt het bloed in een centrifuge geleid en zo verdeeld in zijn bestanddelen. Het gewenste bestanddeel wordt opgevangen en de overige bloedbestanddelen worden via het buizensysteem aan de donor teruggegeven.

Bloedplasma kan mensen helpen die grote hoeveelheden bloed hebben verloren en waarbij het ontbrekende bloedvolume snel moet worden aangevuld. Bloedplasma wordt ook gebruikt voor mensen met een stollingsstoornis; het bevat namelijk de nodige eiwitten voor bloedstolling die bij de getroffenen zelf ontbreken. Plasma is tot slot ook nodig voor de ontwikkeling van geneesmiddelen.

Een bloedplaatjesdonatie kan ook mensen met een stollingsstoornis helpen. Donatie van rode bloedcellen is dan weer nodig voor mensen die een groot bloedverlies hebben geleden om een adequate zuurstoftoevoer te waarborgen.

Om bloed te mogen doneren moet er aan bepaalde eisen worden voldaan. In principe mag je enkel naar een afspraak voor donatie komen als je je gezond voelt, maar gedoneerd bloed wordt telkens gecontroleerd voordat het wordt gebruikt. De voorwaarden voor een donatie zijn onder andere:

• Je bent ouder dan 18 jaar. Opgelet: de maximumleeftijd voor een eerste donatie is in België vastgelegd op 66 jaar.
• Je weegt minstens 50 kg. Dit is belangrijk om ervoor te zorgen dat het lichaam het bloed- en plasmaverlies goed kan verwerken.
• Een vorige bloeddonatie is minstens 2 maanden geleden. Voor een plasma- of bloedplaatjesdonatie is dit vastgelegd op 2 weken.
• Je mag pas 6 maanden na het einde van je zwangerschap opnieuw doneren.

Bovendien moet de hemoglobine, wat het transport van zuurstof in het bloed mogelijk maakt, bij een bloeddonatie voldoen aan een bepaalde waarde. Als deze waarde te laag is, kan het lichaam het bloedverlies niet goed compenseren. Dit wordt telkens vóór de donatie gecontroleerd door een medewerker. Tot welke bloedgroep je behoort, is niet relevant voor een bloeddonatie. Wel is het mogelijk dat er een tekort is bij een bepaalde bloedgroep en dat er dan meer vraag is naar donoren die hiertoe behoren.

Het is belangrijk dat het lichaam voldoende tijd krijgt om de bloedcellen te vernieuwen vóór de volgende bloeddonatie. Daarom moet er ten minste acht weken zitten tussen twee bloeddonaties. Als je bloed, plasma en/of bloedplaatjes combineert, dan mag je per jaar maximaal 26 donaties doen. Na een bloeddonatie moet je minstens 4 weken wachten voor je weer plasma of bloedplaatjes mag geven en 2 maanden voor je opnieuw bloed mag geven. Na een plasma- of bloedplaatjesdonatie moet je ook 2 weken wachten voor een nieuwe bloeddonatie.

Zelfs al ben je in principe een geschikte donor, onder bepaalde omstandigheden kan je tijdelijk of definitief uitgesloten worden voor donatie. De periode voor een uitsluiting kan zich ook beperken tot slechts één dag, zoals na een bezoek aan de tandarts. In sommige individuele gevallen moet de arts beslissen of het mogelijk is bloed te doneren. Deze maatregel dient om de donor en de ontvanger te beschermen en risico's voor beide partijen te vermijden. Andere redenen voor een tijdelijk uitstel zijn onder meer:

• Tandheelkundige behandeling
• Zwangerschap of borstvoeding
• Verkoudheid, koorts en diarree
• Behandeling met antibiotica en andere medicijnen
• Vaccinatie
• Reizen naar het buitenland
• Operatie
• Risicovol seksueel gedrag

Personen met bepaalde ziekten kunnen zelfs permanent uitgesloten worden van bloeddonatie. Deze omvatten onder andere mensen:

• die lijden aan hart- en vaatziekten
• een malaria-infectie hebben overleefd
• met een HIV-infectie

Ook personen die ooit drugs hebben gespoten, mogen geen bloed meer doneren.

Een bloeddonatie is makkelijk, veilig en pijnloos. Het gehele proces neemt een uurtje van je tijd in beslag, waarvan de donatie zelf 12 minuten duurt. Op welk tijdstip je gaat doneren, bepaal je zelf door een afspraak in te boeken.

Een donatie verloopt als volgt:

1. Registreer je met je identiteitskaart en vul de donorvragenlijst in.
2. Vervolgens wordt een druppel bloed uit de vingertop afgenomen om het hemoglobinegehalte te bepalen. Tijdens het medisch onderzoek wordt door een arts ook een gezondheidscontrole uitgevoerd en worden bijvoorbeeld de lichaamstemperatuur, de bloeddruk en de pols gemeten.
3. Zodra alle vragen beantwoord zijn en niets een donatie in de weg staat, kan deze worden uitgevoerd.
4. Na de donatie wordt het bloed in een laboratorium onderzocht. Als er geen tekenen van een overdraagbare infectieziekte zijn, wordt de bloeddonatie vrijgegeven voor transfusie. Vervolgens is er na de donatie een rustperiode van 15 minuten voorzien, waarin het belangrijk is veel te drinken en iets te eten.
5. Daarna kan je weer naar huis. Het is belangrijk om het rustig aan te doen en voldoende water te blijven drinken. In de 24 uur na afloop is het aangeraden om vochtafdrijvende dranken, zoals alcohol en koffie, te vermijden.

Gepubliceerd op: 07.10.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________