Diverticulitis - Symptomen en therapie

Diverticulitis wordt voorafgegaan door diverticulose: hierbij puilt de darmwand naar buiten uit. Deze uitstulpingen worden divertikels genoemd. Deze aandoening is op zich niet pijnlijk en vereist geen behandeling, maar kan – beïnvloed door levensstijl en voeding – leiden tot ontstoken divertikels. Bij diverticulitis breidt deze ontsteking zich uit naar de darmwand of zelfs naar aangrenzende organen, wat tot complicaties kan leiden.

De darmwand bestaat uit verschillende lagen: de serosa vormt de buitenste laag en scheidt de darm van de buikholte. Daarop volgen twee spierlagen en een bindweefsellaag, de submucosa, die een complex netwerk van bloed- en lymfevaten en zenuwbanen bevat. Aan de binnenzijde bevindt zich het darmslijmvlies.

De darmspieren zijn niet overal even sterk, waardoor divertikels vaak ontstaan in het S-vormige gedeelte van de dalende dikke darm, vlak voor het rectum (sigma). Hier is de druk door de ontlasting het hoogst, en stuiten de peristaltische golven stevig op het rectum, een deel van de darm tussen het sigma en de anus.

Wanneer het darmslijmvlies en de submucosa op zwakkere plekken van de darmwand naar buiten puilen, ontstaan er op de serosa uitstulpingen in de richting van de buikholte. Deze uitpuilingen worden door artsen divertikels genoemd. Er worden drie vormen van de aandoening onderscheiden: diverticulose, divertikelziekte en diverticulitis.

In de noordelijke landen heeft ongeveer 50 procent van de mensen ouder dan 70 jaar diverticulose in de linker onderbuik; in Aziatische landen komt dit voornamelijk voor aan de rechterkant van de buik. Bij jongere mensen is diverticulose zeldzamer en komt het even vaak voor bij vrouwen als bij mannen. Veel mensen weten niet dat ze diverticulose hebben, maar bij ongeveer 1 procent van de patiënten raken de divertikels binnen tien jaar ontstoken.

Diverticulose veroorzaakt meestal geen klachten. Als er toch symptomen optreden, kunnen de volgende verschijnselen voorkomen:

• Obstipatie (verstopping)
• Winderigheid
• Diarree
• Pijn in de linker buikhelft, zelden in de rechter

Deze klachten kunnen aanhouden, maar ook tijdelijk verminderen. Na het eten verergeren ze vaak en na een onlasting nemen ze meestal af.
Bij een diverticulitis raken de divertikels ontstoken. Bij de ongecompliceerde vorm kunnen bijkomende symptomen optreden zoals:

• Misselijkheid
• Krampen
• Soms braken
• Doffe pijn in de onderbuik
• Koorts

Bij een gecompliceerde vorm kan de ontsteking zich uitbreiden naar de darmwand of naburige organen, wat kan leiden tot de vorming van een fistel. Dit is een nieuw ontstane buisvormige verbinding, bijvoorbeeld tussen de darm en de blaas, waardoor darmbacteriën de blaas kunnen binnendringen en daar ontstekingen kunnen veroorzaken.
Als de darmwand scheurt (darmperforatie) tijdens een gecompliceerde diverticulitis, veroorzaken de in de buikholte vrijkomende ontlasting en darmbacteriën een buikvliesontsteking (peritonitis). Typische symptomen hiervan zijn:

• Harde buik
• Ernstige buikpijn
• Zwakte
• Koorts
• Misselijkheid
• Snelle hartslag

Peritonitis is een levensbedreigende aandoening. Bij het optreden van deze symptomen is snelle medische zorg essentieel. Diverticulitis kan chronisch worden; terugkerende ontstekingen leiden dan tot een toename van bindweefsel in de darmwand, wat het functionele weefsel geleidelijk vervangt. Tegelijkertijd verdikken de celwanden, waardoor de darm nauwer wordt (stenose) en een darmobstructie kan ontstaan. Een andere complicatie zijn bloedende divertikels. Door de uitstulping van de darmwand verplaatsen de bloedvaten zich naar de top en hals van de divertikels, waar ze onder spanning staan en bij mechanische belasting, zoals harde ontlasting, gemakkelijk kunnen scheuren en bloeden.

Diverticulitis heeft symptomen die overlappen met andere darmaandoeningen, zoals het prikkelbare darmsyndroom. Een nauwkeurige diagnose is dus belangrijk om de symptomen te onderscheiden van een darmtumor. De arts stelt vragen over de symptomen en medische voorgeschiedenis (anamnese), en voert een lichamelijk onderzoek uit waarbij de darmgeluiden worden beluisterd en de endeldarm kan worden onderzocht. Bij een acute diverticulitis wordt druk op de linker onderbuik vaak als pijnlijk ervaren, en kan er een algemene spanning van de buikwand optreden die met pijn reageert wanneer de arts de druk loslaat (acuut abdomen). Dit wijst op een mogelijke peritonitis. De arts kan daarnaast bloed- en urineonderzoek laten uitvoeren en de lichaamstemperatuur meten.

Via een echografie van de buik kunnen divertikels, etterige abcessen en vrije vloeistof worden opgespoord. Dit kan ook via een CT-scan, waarmee tevens fistels, ontstekingen of een darmperforatie kunnen worden uitgesloten. Bij terugkerende diverticulitis kan een coloscopie worden aanbevolen om darmvernauwingen op te sporen en een kwaadaardige aandoening uit te sluiten.

Diverticulose, de vorming van divertikels, kan niet worden genezen en hoeft niet te worden behandeld zolang er geen klachten zijn. Vaak wordt de aandoening pas ontdekt tijdens een coloscopie, bijvoorbeeld als onderdeel van een darmkankerpreventie.

De behandeling van diverticulitis hangt af van de ernst. Het doel is om:

• Pijn te verlichten
• De verspreiding van de ontsteking en complicaties te voorkomen
• Terugval te vermijden

Milde gevallen kunnen poliklinisch worden behandeld, mits er geen koorts, acuut abdomen of obstipatie aanwezig is en de laboratoriumresultaten geen contra-indicaties tonen. Voor de behandeling van gecompliceerde diverticulitis wordt de patiënt doorverwezen naar het ziekenhuis.

Tijdens een acute diverticulitis raadt de arts aan om de voedselinname te verminderen, tijdelijk te stoppen of bij een lichtere vorm over te schakelen op een vezelarm dieet (lichte voeding). Dit ontziet de darm, omdat hierdoor de dikte van de ontlasting en de darmbewegingen worden verminderd. Voldoende hydratatie is belangrijk. Om de pijn te verlichten kan de arts pijnstillers voorschrijven en eventueel antibiotica om de ontsteking veroorzakende bacteriën te doden.

Bij aanhoudende klachten kan een operatie noodzakelijk zijn om het aangetaste darmdeel te verwijderen. Bij buikvliesontsteking is meestal een spoedoperatie nodig.

Het is niet mogelijk om te voorkomen dat diverticulose zich ontwikkelt. Wetenschappers bespreken de invloed van levensstijl en voeding om divertikelziekte, diverticulitis en daarmee complicaties te vermijden. Opvallend is dat vegetariërs minder vaak divertikels ontwikkelen dan mensen die weinig vezels eten.

Om te voorkomen dat divertikels ontstoken raken, wordt geadviseerd:

• Een evenwichtig dieet met veel vezels en weinig rood vlees
• Matig alcoholgebruik
• Stoppen met roken
• Een gezond gewicht
• Regelmatige lichaamsbeweging
• Voldoende dagelijkse vochtinname

Gepubliceerd op: 17.12.2024

____________________________________________________________________________________________________________________________