Eerste tandjes - Hoe steun je de tandgroei van je baby?

Wanneer de eerste tandjes van je baby langzaam tevoorschijn komen, gaat dit meestal gepaard met pijn, traantjes en heel weinig slaap. Hoe baby’s dit proces ervaren, is voor elk kind heel anders: sommigen hebben er erg last van, terwijl het voor anderen bijna onopgemerkt voorbijgaat. Als ouder is het in ieder geval de moeite waard om goed voorbereid te zijn, zodat jij jouw baby optimaal kan ondersteunen bij de groei van de eerste tandjes.

De ontwikkeling van het gebit begint al in een vroeg stadium van de zwangerschap. In die fase ontstaan de lamina, een dun weefsel waaruit vervolgens de melktandjes worden gevormd. Elk melkgebit bestaat uit 20 kleine tanden, waarvan 10 in de bovenkaak en 10 in de onderkaak. Die worden door tandartsen doorgaans nog eens opgedeeld in een linker en rechterhelft (5 linksboven, 5 rechtsboven, 5 linksonder en 5 rechtsonder). De melktandjes zitten bij de geboorte echter nog diep in het tandvlees en zijn daarom niet te zien of te voelen.

De individuele lichamelijke ontwikkeling van elk kind is anders en gebeurt niet altijd even snel. Dat geldt ook voor het doorkomen van de tanden. Normaal gesproken beginnen de eerste tandjes door te komen tussen de 3 en 12 maanden oud, maar kan altijd later nog plaatsvinden.

Welke tandjes verschijnen het eerst?

Meestal zijn de centrale snijtanden van de onderkaak de eerste tandjes die tevoorschijn komen, gevolgd door die van de bovenkaak. Daarna verschijnen meestal de laterale snijtanden. Pas dan verschijnen de eerste kiezen en wordt de mond langzaam voller.

Melktanden hebben waarschijnlijk hun naam te danken aan hun bijzonder heldere, wit-blauwe kleur in vergelijking met de permanente tanden. De naam wordt echter ook gedeeltelijk toegeschreven aan de periode waarin ze verschijnen, met name de kleutertijd, wanneer (moeder)melk het voornaamste voedsel is. De vorming van de eerste tandjes is hoe dan ook een belangrijke stap in de verandering van de voeding van je baby.

Het doorkomen van de tandjes gebeurt nooit van de ene dag op de andere. Dit is een traag proces, dat weken kan duren. Als ouder kan je jouw baby steun bieden in deze fase en eventuele problemen verlichten. Het is daarom nuttig om te weten wanneer de eerste melktanden van je kindje beginnen door te breken.

De volgende signalen kunnen aangeven dat de eerste tandjes van je baby op komst zijn:

• De speekselafscheiding neemt aanzienlijk toe.
• Je kind steekt vaak zijn of haar vuist in de mond.
• De drang om te kauwen neemt sterk toe.
• Het tandvlees zwelt op en wordt gedeeltelijk rood.
• Je kind huilt vaker dan gewoonlijk en slaapt minder goed.

Ook koorts en diarree komen regelmatig voor bij kindjes die hun eerste tanden krijgen, net zoals puistjes, huiduitslag of roodheid op de huid. Dat is heel normaal en is zeker geen reden tot bezorgdheid. In veel gevallen is dit te wijten aan de veranderingen in de voeding van je baby en de daaruit voortvloeiende veranderingen in het verteringsproces. De tandjes worden namelijk voor het eerst gebruikt, dat is niet niks! Naast de veranderingen in het verteringsproces gaat er ook vaak spanning en stress mee gepaard. Bovendien kan je baby ook last krijgen van verkleurde ontlasting of braken. Meestal verdwijnen deze symptomen na enige tijd vanzelf.

Als je ernstige tandpijn of toenemende koorts opmerkt, is het ten zeerste aanbevolen om een kinderarts te raadplegen. Die kan namelijk ernstige ziekten uitsluiten en een pijnstillende zetpil voorschrijven.

Verkoudheidssymptomen, zoals hoesten, niezen, hoofdpijn of oorpijn, worden ook vaak geassocieerd met die eerste tandjes, al bestaat een dergelijk verband niet vanuit medisch standpunt. Baby’s hebben namelijk relatief vaak last van allerlei verkoudheidsklachten, waardoor het dus niet noodzakelijk een typerend kenmerk is van doorkomende tandjes. Het kan gewoon puur toeval zijn!

Het kauw- en bijtgedrag van de meeste baby’s neemt natuurlijk sterk toe wanneer de tandjes beginnen door te komen. Als ouder kan je dit op de volgende manieren ondersteunen:

• Bijtringen zijn ideaal voor je baby om op te knabbelen. Ze masseren het tandvlees en kunnen, als ze vooraf in de koelkast worden geplaatst, ook een aangenaam kalmerend effect hebben.

• Speciale handschoenen met bobbeltjes hebben een vergelijkbaar effect en ondersteunen de tandgroei.

• Iriswortel is een populair natuurlijk alternatief. Het heeft ook een pijnstillend effect.

• Een nat, koel washandje is ook geschikt om op te kauwen en te zuigen. In plaats van water kan het ook geweekt worden in, bijvoorbeeld, kamillethee.

• Als je kind iets ouder is, kan je hem/haar ook een koele wortel, een stukje appel of broodkorst geven om op te kauwen.

Sommige baby’s verwerpen plots hun fopspeen bij het doorkomen van de tandjes, met als vervelende gevolg dat ze moeilijker in slaap vallen. Soms helpt het om de fopspeen in de koelkast te stoppen. Dit heeft een kalmerend effect op het geïrriteerde tandvlees, waardoor je kindje sneller naar de fopspeen zal grijpen wanneer het pijn heeft.

Hoe kan je het bijbehorende ongemak verlichten?

Niet alle kinderen hebben (evenveel) pijn wanneer de eerste tandjes doorkomen. Hoe meer last je baby ervaart, hoe sneller die pijn ook nog gepaard gaat met rusteloosheid en slaapproblemen.

In zulke gevallen kan kruidenthee, zoals salie- of kamillethee, helpen om de pijn te verzachten. Ook iriswortel heeft een pijnstillende werking. Wanneer de pijn heel erg hevig is, kan je beroep doen op een plantaardige tandgel of homeopatische zetpillen met een pijnstillende werking.

Alleen in noodgevallen en na overleg met de kinderarts, kan je baby pijnstillers, zoals paracetamol of ibuprofen, als zetpil toegediend krijgen.

Welke huishoudmiddeltjes helpen?

Homeopatische kralen worden ook vaak ingezet wanneer de eerste tandjes tevoorschijn komen. Daarnaast bestaan er heel wat verschillende middeltjes om de bijbehorende symptomen van je baby, zoals rusteloosheid, prikkelbaarheid, slapeloosheid, pijn en koorts, te verlichten:

• Kamille
• Wolfskers
• Celzout
• Koffieplant

Bepaalde zouten (Calcium phosphoricum D6, Calcium fluoratum D12, Ferrum phosphoricum D12, Kalium phosphoricum D6, Natrium chloratum D6) of Bach-bloemen (Clematis, Impatiens, Walnoot) worden ook gebruikt om tandproblemen te verlichten.

Daarnaast wordt ook de bijzondere werking van barnsteen vaak aangehaald bij het doorkomen van de eerste tandjes. Het gebruik van deze goudgele steen is echter vrij controversieel. Daarom is het belangrijk om in de eerste plaats te denken aan de veiligheid van je kindje. De barnsteenketting moet makkelijk vanzelf opengaan wanneer er, bijvoorbeeld, op gezogen of aan getrokken wordt. Op die manier kan je het verstikkingsgevaar voorkomen. Bovendien moeten de afzonderlijke kralen stevig aan de ketting geknoopt zijn. Dit voorkomt dat ze afzonderlijk worden ingeslikt en vast komen te zitten in de luchtpijp.

Nu de eerste tandjes stilaan tevoorschijn komen, wordt ook een goede mondverzorging belangrijk. Melktanden zijn dan wel tijdelijk, maar een goede tandverzorging is ook in dit stadium van de tandontwikkeling belangrijk omwille van 2 redenen.

1. Slechte tandverzorging kan de melktanden beschadigen. Wanneer er tandbederf optreedt in de vroege kinderjaren, komen de zenuwen onder druk te staan en veroorzaken ze pijn. Bovendien heeft de schade aan de melktanden doorgaans een negatief effect op de nieuwe volwassen tanden en op de mondgezondheid in het algemeen. Baby’s en kinderen met ongezonde melktanden hebben meer kans op chronisch tandbederf.
2. Mondverzorging moet een goede gewoonte worden. Hoe meer je kindje eraan gewend raakt, hoe kleiner de kans dat hij/zij later tandproblemen zal krijgen. De beste manier om dit te doen, is om er een aangenaam momentje van te maken.

Daarom is het belangrijk om vanaf het begin de nodige tijd en aandacht te besteden aan de tandverzorging van je baby en het een vaste plaats te geven in de dagelijkse routine. Dat kan je doen door, bijvoorbeeld, te spelen met rijmpjes of liedjes. Op die manier verander je het tandenpoetsen van je baby in een leuk moment waarin je je kindje makkelijk kan begeleiden. Daarnaast kan het nuttig zijn om je baby alvast te laten wennen aan een tandenborstel voordat de tandjes doorbreken. Dit vinden baby’s vaak prettig en interessant, vooral bij het vormen van de tandjes.

Om de melktanden te reinigen kan je het best een zachte tandenborstel met een kleine kop of een vingertandenborstel gebruiken. Een eerste afkeer tegen het tandenpoetsen is normaal. Meestal heb je wat geduld nodig om met de tandenborstel tot bij de eerste tandjes van je baby te komen.

Hoe ouder je kind wordt, hoe voller het gebit en hoe complexer de tandverzorging zal zijn. Probeer daarom je verzorgingsrituelen stap voor stap te ontwikkelen en wees strikt in het hele proces, zodat alle tandoppervlakken grondig gereinigd worden.

Hebben baby’s tandpasta nodig? Zo ja, welke?

Bij een goede verzorging van de tanden hoort natuurlijk een geschikte tandpasta, maar welke is geschikt voor kinderen? Het belangrijkste onderdeel van een tandpasta voor kinderen is fluoride, een stof die de tanden gezond houdt en beschermt tegen tandbederf. Fluoride hoeft echter niet noodzakelijk via tandpasta worden toegediend en kan ook via tabletten worden ingenomen. Het is echter ten zeerste af te raden om beide te combineren, om een teveel aan deze stof te vermijden. Artsen raden vaak fluoridetabletten aan, terwijl tandartsen eerder de voorkeur geven aan de tandpasta, omdat het fluoride dan direct op het tandoppervlak kan inwerken. Bespreek steeds met je kinderarts wat voor jouw kind de beste optie is. 

Tandverzorging kan in eerste instantie ook zonder tandpasta worden uitgevoerd. Als je toch beslist om tandpasta te gebruiken, kan je initieel het best een zeer kleine hoeveelheid aanbrengen en geleidelijk meer tandpasta gebruiken met elke tand die erbij komt.

Ook de smaak van de tandpasta speelt een grote rol voor je kind. Als je baby een bepaalde tandpasta afwijst, probeer dan eentje met een andere smaak. Kies wel voor een tandpasta die niet te zoet of te fruitig is. Wanneer de tandpasta te zoet (en dus te lekker) is, is de kans groot dat je kind het niet wil uitspuwen. Dan wordt mondhygiëne ook gelinkt aan zoetigheid en dat is niet de bedoeling. Zorg dat je kindje gewend raakt om de tandpasta uit te spugen.

Gepubliceerd op: 23.11.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________