Erectiestoornis - Oorzaken, symptomen en behandeling

Als een man last heeft van een erectiestoornis, is hij minstens zes maanden lang niet in staat een erectie te behouden voor bevredigende geslachtsgemeenschap. Dit zelfs ondanks seksuele opwinding. De oorzaak van dit probleem kan van psychische of fysieke aard zijn. Een erectiestoornis kan niet enkel optreden bij mannen vanaf 50 jaar, maar ook bij jongeren. Zo kunnen bepaalde aandoeningen, zoals diabetes mellitus, een verhoogde cholesterol of een depressie, de stoornissen veroorzaken. De eerste stap is een behandeling. Aanvullende geneesmiddelen, zoals PDE-5-remmers, hebben een directe invloed op de bloeddoorstroming naar de penis en ondersteunen zo de geslachtsgemeenschap. Door een gezonde levensstijl aan te houden, kan vermeden worden dat men ziektes ontwikkelt die leiden tot erectiestoornissen.

Urologen spreken over een erectiestoornis (impotentie, Impotentia coeundi) wanneer een man gedurende een periode van zes maanden geen erectie krijgt, ondanks seksuele opwinding, of als hij deze niet kan aanhouden voor geslachtsgemeenschap. Het is voor de meeste mannen, en koppels, zeer frustrerend dat er geen bevredigende geslachtsgemeenschap meer mogelijk is, ondanks de aanwezige seksuele verlangens (libido). Op lange termijn lijden de levenskwaliteit, het welzijn van de getroffene en zijn relatie hieronder.

Naarmate men ouder wordt, stijgt de kans op een erectiestoornis. Zo worden, bijvoorbeeld in, bijvoorbeeld, 2,3% van de mannelijke dertigers getroffen door erectiestoornissen, terwijl dit bij zeventigers oploopt tot 53,4%. Samen met vroegtijdige ejaculatie (ejaculatio praecox), is dit de meest voorkomende vorm van seksuele disfunctie bij mannen. De frequentie varieert van sporadisch tot een volledig verlies van de erectiele functie.

Het thema bevindt zich nog in een taboesfeer, waardoor vele getroffenen er niet over durven praten.

Erectiestoornissen kunnen zowel psychische als lichamelijke oorzaken hebben en de frequentie van de stoornis kan sporadisch of permanent van aard zijn. Er ontstaat echter een vicieuze cirkel wanneer de stoornis herhaaldelijk optreedt, men faalangst ontwikkelt en bijgevolg het zelfvertrouwen en de identiteit van de man vertroebeld raken. Voorgaande belastende levensgebeurtenissen kunnen hier de aanleiding van zijn. Er bestaan bovendien diverse ziektes die de oorzaak kunnen zijn van deze potentiestoornis, vooral bij vijftigplussers.

Om een erectie te krijgen en te behouden die volstaat voor bevredigende seks, moeten verschillende lichaamsstructuren met elkaar in harmonie zijn. Bij een erectie zijn namelijk niet alleen de bloedvaten en de zwellichamen in de penis, maar ook hormonen, het zenuwstelsel en de spieren betrokken.

De zwellichamen hebben een sponsachtige structuur. Wanneer de aders wijder worden bij seksuele opwinding, krijgt de penis een betere doorbloeding en vullen de zwellichamen zich met bloed. Tegelijkertijd duwt de wand van de zwellichamen op de aders, die voor de bloeddoorstroming zorgen, waardoor het bloed zich ophoopt in de zwellichamen en de penis stijf wordt. Wanneer er tijdens één van deze fases een storing plaatsvindt, blijft de erectie uit.

Mogelijke lichamelijke ziektes als oorzaak van erectiestoornissen

Neurologische ziektes, zoals Multiple Sclerose, de ziekte van Parkinson, een beroerte of zelfs tumoren, kunnen een erectie verhinderen. Ze kunnen namelijk de zenuwsignalen blokkeren, die bij seksuele opwinding door de hersenen naar de penis gestuurd worden.

Ook stofwisselingsstoornissen kunnen de oorzaak zijn: bij slecht gecontroleerde suikerziekte (diabetes mellitus) hopen suiker-eiwitverbindingen zich op in de vaatwanden. Hierdoor vermindert de doorbloeding in het gehele lichaam, ook in de penis. Een permanent hoge suikerspiegel beschadigt dus de zenuwen, die een rol spelen in het krijgen van een erectie.

De hart- en vaatziekte arteriosclerose (“verharding van de bloedvaten”) is echter de voornaamste oorzaak. Door de vernauwde bloedvaten kan er te weinig bloed de zwellichamen in de penis bereiken. Tegelijkertijd vloeit het bloed hier te snel uit weg, waardoor de penis niet lang genoeg stijf blijft. Overige aandoeningen, zoals hoge bloeddruk (hypertensie), een te hoge cholesterol (hypercholesterolaemie) en coronaire hartziekten (CHZ), zijn andere mogelijke oorzaken van een erectiestoornis.

Een erectiestoornis kan ook het gevolg zijn van een hormonaal onevenwicht, namelijk een tekort aan testosteron. Dit vermindert het vermogen om een erectie te krijgen.

Ook een hernia kan aan de basis van het probleem liggen: de signaaloverdracht van de hersenen naar de penis kan hierdoor verminderd zijn. Dit is ook het geval bij een dwarslaesie.

Bovendien zijn chirurgische ingrepen, waarbij de zwellichamen of zenuwbanen beschadigd zijn geraakt, of genitale misvormingen ook mogelijke lichamelijke oorzaken van een erectiestoornis.

Een lichamelijke oorzaak is waarschijnlijk wanneer:

• de stoornis zich langzaam ontwikkelt.
• de stoornis optreedt tijdens geslachtsgemeenschap of tijdens masturbatie.
• nachtelijke erecties, die bij elke gezonde man voorkomen, niet optreden.

Psychische oorzaken voor een erectiestoornis

Als de stoornis daarentegen slechts in bepaalde situaties of na een stressvolle periode optreedt, is een psychologische oorzaak waarschijnlijker. Vooral bij jonge mannen is een erectiestoornis vaak van deze aard. De meest voorkomende psychische oorzaken zijn:

• gebrek aan zelfvertrouwen.
• in de knoop liggen met jezelf, zoals een niet-erkende homoseksualiteit.
• depressie.
• ontevredenheid over het eigen lichaam, wat remmingen of angst teweeg kan brengen.
• stress en prestatiedruk.

Ook medicatie en overmatig alcoholgebruik kunnen de reden zijn dat een erectie uitblijft.

Meestal is de huisarts het eerste aanspreekpunt bij erectiestoornissen. Indien nodig verwijst deze verder naar een uroloog. De standaardvragenlijsten die daar gebruikt worden, helpen vaak om mogelijke oorzaken, zoals hoge bloeddruk, diabetes mellitus, eerdere operaties of medicatie, te achterhalen. Hierop kan vervolgens dieper worden ingegaan tijdens een persoonlijk gesprek. Aangezien er zowel mentale als lichamelijke oorzaken bestaan, kan een bezoek aan een andere specialist, zoals een neuroloog of een orthopedist, nodig zijn.

Omdat dit thema vaak beladen is met schaamte, is een goede vertrouwensrelatie tussen de getroffen man en zijn dokter belangrijk. Dit is nodig opdat er duidelijk en open gecommuniceerd kan worden om de oorzaak te achterhalen. De patiënt moet de symptomen zo nauwkeurig mogelijk omschrijven, want verbloemingen laten vaak te veel ruimte voor interpretatie. Onafhankelijk van de oorzaak kunnen ook gesprekken met een psycholoog of seksuoloog helpen, vooral wanneer de partner van de patiënt hierin betrokken wordt.

Het lichamelijk onderzoek richt zich vervolgens op de geslachtsorganen en de prostaat. De dokter controleert de penis, testikels en prostaat op verhardingen en tumoren. Bovendien test de dokter ook of één of beide testikels gekrompen zijn (testiculaire atrofie). Verdere onderzoeken vloeien voort uit deze bevindingen.

Om een doorbloedingsstoornis te diagnosticeren, meet de dokter de bloeddruk en de hartslag. Informatie over risicofactoren, zoals een verhoogd suiker- en vetgehalte in het bloed of een testosterontekort, wordt verkregen door het bloedonderzoek. Het is belangrijk dat dit onderzoek plaatsvindt in de ochtenduren, wanneer de getroffen man nuchter is en tegelijkertijd de testosteronspiegel het hoogst is.

Indien verder onderzoek nodig is om de oorzaak van een erectiestoornis te bepalen, kan de dokter met een echografisch onderzoek (Transcraniële Dopplersonografie of TCD) de doorbloeding in de bloedvaten van de penis onderzoeken. Voor een betere visualisatie van de zogenaamde penisvaten, injecteert de arts een geneesmiddel dat de penis in een kunstmatige erectie brengt (erectieproef).

De behandeling van een erectiestoornis is afhankelijk van de oorzaak. Bij een lichamelijke oorzaak kan de stoornis worden verminderd of verholpen door de onderliggende aandoening te behandelen.

Bij mannen ouder dan 50 jaar is het testosterongehalte meestal lager dan bij jongere mannen. Dit normale tekort hoeft enkel te worden gecompenseerd met een hormoonbehandeling wanneer de man last krijgt van een erectiestoornis en verminderde seksualiteit.

Voorschriftplichtige medicatie helpt bij 70% à 80% van de getroffenen. PDE-5-remmers voorkomen dat het lichaamseigen enzym fosfodiësterase-5 de boodschapperstof afbreekt die de erectie in stand houdt. Zo blijft er meer van de boodschapper over, waardoor de doorbloeding in de penis op peil blijft. Het effect van deze geneesmiddelen kan na 15 tot 60 minuten in werking treden en vier tot twaalf uur aanhouden. PDE-5-remmers werken het best tegen erectiestoornissen in combinatie met hormoontherapie.

Indien PDE-5-remmers geen optie zijn, is auto-injectietherapie een andere mogelijke behandeling voor een erectiestoornis. De man injecteert zelf, met een zeer dunne naald, een geneesmiddel in de zwellichamen van de penis. Dit verhoogt de bloedtoevoer voor een erectie, die tot één uur kan aanhouden.

Een fundamenteel gezonde levensstijl die het risico op hart- en vaatziektes, overgewicht, een te hoge cholesterol en het risico op een doorbloedingsstoornis vermindert, is aangeraden om een erectiestoornis te vermijden.

Deze stappen kan je zelf ondernemen:

• Beweeg dagelijks minstens 30 minuten.
• Stop met roken.
• Drink weinig tot geen alcohol.
• Ga regelmatig naar de dokter om je bloeddruk en het suiker- en vetgehalte in je bloed te laten controleren en indien nodig te laten behandelen.
• Vermijd overgewicht.
• Probeer stress te vermijden of leer een ontspanningsmethode.
• Praat open met je partner over je klachten en probeer niet alles alleen op te lossen.

Neem met een gerust hart contact op met je huisarts en laat lichamelijke oorzaken van erectiestoornissen uitsluiten.

Gepubliceerd op: 12.10.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________