Hooikoorts - Wat kan je ertegen doen?

Hooikoorts, ook pollenallergie genoemd, is een vorm van allergische rhinitis. Mensen die aan hooikoorts lijden, zijn alleen allergisch voor stuifmeeldeeltjes wanneer bomen, grassen en kruiden in bloei staan. De medische reden hiervoor is een overgevoeligheid van het immuunsysteem voor de eiwitten van diverse plantenstuifmeel. Veel voorkomende symptomen van hooikoorts zijn jeukende ogen, niesaanvallen of een verstopte neus. Een bloed- en huidtest kunnen de allergenen opsporen die de allergie veroorzaken. Acute symptomen kunnen worden behandeld met medicijnen. Op lange termijn verlicht een soort allergievaccinatie, de zogenaamde hyposensibilisatie, de symptomen.

Hooikoorts is een vorm van allergische rhinitis en het gevolg van een overactief immuunsysteem. Het is een veel voorkomende allergische aandoening. In België heeft ongeveer 18% van de bevolking een allergie voor graspollen en lijdt 10% aan een allergie voor boompollen van de familie van de Betulaceae (berk, hazelaar en els). In tegenstelling tot hooikoorts komt allergische rhinitis, die wordt uitgelokt door de uitwerpselen van bijvoorbeeld huisstofmijt, het hele jaar door voor. Mensen die aan hooikoorts lijden, hebben alleen tijdens het hoofdbloeiseizoen, van april tot augustus, last van pollen. Pollen zijn kleine stuifmeeldeeltjes die door de wind door de lucht worden verspreid en de slijmvliezen bereiken. Als het weer tot het begin van de herfst helder en droog blijft, kan het hooikoortsseizoen doorlopen tot in oktober of eerder in het jaar beginnen.

Hooikoorts is seizoensgebonden. Bomen, grassen en kruiden verspreiden hun mannelijk genetisch materiaal in de vorm van stuifmeel via de wind. Niet iedereen is allergisch voor al het stuifmeel dat door de lucht zweeft, het varieert ook met de seizoenen. Vroegbloeiende bomen zoals de els, de hazelaar en de es verspreiden hun stuifmeel al van januari tot april. Ambrosia en Bijvoet zijn bestand tegen de koelere temperaturen in de herfst en veroorzaken tot in oktober allergische symptomen bij mensen met een allergie. Er zijn allergiepatiënten die het hele jaar door last hebben van hooikoorts en anderen die alleen in de lente of de zomer klachten hebben.

Zoals bij alle allergieën reageert het immuunsysteem van het lichaam bij hooikoorts overmatig op stoffen die eigenlijk onschadelijk zijn, zoals stuifmeel van planten. Speciale witte bloedcellen, de lymfocyten, vormen antilichamen (immunoglobulinen) van klasse E (IgE) volgens het slot-en-sleutel-principe, zodat ze precies passen bij de structuur van het allergeen. Dit proces wordt sensibilisatie genoemd. Als het allergeen via de bovenste luchtwegen binnenkomt, wordt het door de gespecialiseerde lymfocyten herkend. Deze zorgen ervoor dat verdere immuuncellen worden geactiveerd en IgE-antilichamen worden gevormd. Tijdens dit proces komen ontstekingsbevorderende boodschapperstoffen, zoals histamine, vrij en worden verdere immuuncellen aangetrokken en gestimuleerd. Dit proces is vergelijkbaar met dat wanneer het immuunsysteem geconfronteerd wordt met een ziekteverwekker. De boodschapperstof histamine is verantwoordelijk voor de typische hooikoortssymptomen, zoals niezen, hoesten of huiduitslag.

Dit proces is gebaseerd op een prikkel tot allergische reactie (atopie), die genetisch bepaald en erfelijk is. Kinderen van allergiepatiënten hebben een verhoogd risico om later in hun leven een allergie te ontwikkelen:

• als geen enkel gezinslid allergisch is, is het risico op allergie voor de kinderen 5% tot 15%.
• als één van de ouders of een broer of zus allergisch is, is het risico 25% tot 30%.
• als beide ouders allergisch zijn, stijgt het risico voor het kind tot 40 à 60%.
• als beide ouders aan dezelfde allergie lijden, neemt het risico voor het kind verder toe tot 60 à 80%.

Naast erfelijkheid spelen ook omgevingsfactoren een grote rol. Zo hebben volwassenen en kinderen die worden blootgesteld aan sigarettenrook, fijn stof, uitlaatgassen van auto's en andere dampen, een hoger risico om later een allergie te ontwikkelen. Dit risico wordt al tijdens de zwangerschap door de moeder doorgegeven. Een rookvrije zwangerschap en omgeving zijn voor het kind de beste bescherming tegen het ontwikkelen van een allergie.

Veelvoorkomende symptomen van hooikoorts zijn waterige of jeukende ogen met gezwollen oogleden, niesaanvallen, een constante loopneus of een verstopte neus. Een jeukend en brandend gevoel aan het gehemelte en in de keel, dat uitstraalt naar de oren, zijn ook typische hooikoortssymptomen. Meestal gaan deze symptomen gepaard met slaapstoornissen of vermoeidheid. Soms tast hooikoorts ook de huid aan. Dit uit zich dan in neurodermitis of eczeem.

Als de symptomen verergeren en gepaard gaan met hoesten, kortademigheid en een piepende ademhaling, moet een longspecialist worden geraadpleegd. Deze kan andere ziektes zoals astma uitsluiten.

De gegevens over de ziektegeschiedenis van het gezin en de woonomgeving, de beschreven symptomen en het lichamelijk onderzoek zijn voor de arts vaak voldoende om de diagnose hooikoorts te stellen. Om de afzonderlijke allergenen te kunnen bepalen, wordt bloedstaal afgenomen en een huidtest uitgevoerd. Huidtests zijn geschikt voor iedereen, zolang er geen bekende aanwijzing is voor sterke allergische reacties, slecht gecontroleerde astma of zwangerschap.

De priktest is de huidtest die het vaakst wordt gebruikt om allergieën vast te stellen. Wie medicijnen tegen allergische reacties gebruikt, zogenaamde antihistaminica of cortisone, moet drie dagen voor de geplande huidtest stoppen met deze in te nemen. De test wordt meestal afgenomen op de voorkant van de onderarmen. De arts druppelt verschillende oplossingen met allergenen op gemarkeerde plaatsen, deze worden met een fijne naaldprik in de huid ingebracht. Als positieve controle wordt ook een druppel histamine op een andere plaats op de huid aangebracht. In de loop van de test zou zich hier een blaar moeten vormen. Als negatieve controle wordt een druppel zoutoplossing aangebracht, wat betekent dat hier geen huidverandering mag optreden. De test is positief als de gevormde bulten een gemiddelde diameter van drie millimeter hebben.

Er zijn ook andere huidtests, zoals de kras-, de wrijvings- en de epicutane test. Indien een allergie voor geneesmiddelen wordt vermoed, wordt de intradermale test uitgevoerd.

Met een bloedonderzoek gaat de arts na of het immuunsysteem gesensibiliseerd is voor allergenen, d.w.z. of er sprake is van een IgE-geïnduceerde allergie. De individuele triggers van een allergie worden nauwkeurig geïdentificeerd. Bovendien is het mogelijk meervoudige allergieën, bijvoorbeeld voor pollen van grassen en bomen, en kruisallergieën te diagnosticeren.

In het algemeen is het belangrijk om de triggers van allergieën te vermijden, maar bij hooikoorts is dat vaak niet mogelijk. Antihistaminica verlichten de acute symptomen tijdens het seizoen, op voorwaarde dat ze regelmatig worden ingenomen. Met hyposensibilisatie kunnen allergieën zoals hooikoorts blijvend worden verlicht. Deze behandeling wordt ook wel allergievaccinatie of (allergeen-)specifieke immunotherapie genoemd. Bij 60 tot 70 procent van de allergiepatiënten werkt deze behandeling gedurende lange tijd goed. Terwijl de medicijnen voor acute behandeling van hooikoorts alleen de symptomen bestrijden, bestrijdt hyposensibilisatie de oorzaak. In dit proces wordt het overactieve immuunsysteem met een langzaam toenemende en uiteindelijk hoge dosis geleidelijk vertrouwd gemaakt met de overeenkomstige allergenen.

Gewoonlijk wordt in de herfst begonnen met hyposensibilisatie, dat tot drie jaar kan duren. Het is dus vrij tijdrovend en een langdurig proces. Tot de bloeiperiode worden de allergeenextracten in een wekelijks ritme ingespoten en wordt de dosis langzaam verhoogd. Zodra de hoogst getolereerde dosis is bereikt, spuit de arts deze onderhoudsdosis gedurende een langere periode in. De dosis wordt tijdens de bloeiperiode niet verhoogd of opgeschort.

Hyposensibilisatie is niet geschikt voor mensen met een auto-immuunziekte of een immuundeficiëntie. Hyposensibilisatie wordt beschouwd als een veilige behandelingsmethode die soms bijwerkingen veroorzaakt zoals zwelling en plaatselijke irritatie op de injectieplaatsen.

Een pollenalarm kan nuttig zijn bij hooikoorts: dit geeft dagelijks informatie over de huidige pollenbelasting. Tijdens het bloeiseizoen moeten mensen met hooikoorts uit de buurt blijven van de bomen, grassen of kruiden waarvoor zij allergisch zijn. Aangezien de pollenconcentratie in de stad gewoonlijk 's avonds zijn piek bereikt, mag overdag slechts af en toe worden geventileerd en moeten de ramen 's nachts gesloten blijven. Het is ook raadzaam om beschermende roosters voor de ramen en filters voor de auto te plaatsen. Voor fietsers zijn sportbrillen vaak een grote hulp. Het helpt ook om 's avonds voor het slapengaan te douchen en je haar te wassen om je lichaam van pollen te ontdoen en zo hooikoorts te voorkomen. Bovendien mogen kleren die overdag worden gedragen, niet in de slaapkamer worden opgehangen.

Gepubliceerd op: 27.11.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________