Jeuk (huidirritatie) - Hoe de verschillende oorzaken herkennen?

“Als het jeukt, moet je krabben” hoor je wel eens in de volksmond. Mensen die er regelmatig last van hebben, weten wel hoe verschrikkelijk irritant jeuk kan zijn. Krabben lijkt de enige oplossing, maar eigenlijk maakt dat het alleen maar erger. Wanneer er daarnaast ook nog rode vlekken ontstaan, is er nog maar één ding dat telt: op zoek gaan naar de oorzaak.

Artsen gebruiken ook wel eens het woord pruritus wanneer ze spreken over jeuk. Dit is een hinderlijke sensatie op de huid die ervoor zorgt dat je onmiddellijk wil beginnen krabben.

De meest voorkomende vorm is jeuk die veroorzaakt wordt door huidziekten. Toch spelen andere factoren ook een belangrijke rol, zoals je leeftijd en de textuurvan je huid, de elasticiteit, droogte of gevoeligheid ervan.

Jeuk kan ook acuut of chronisch zijn, bijvoorbeeld, bij eczeem of neurodermitis.

Jeuk is een zeer uniek fenomeen: er zijn al meer dan 100 verschillende oorzaken vastgesteld door deskundigen. Zo kunnen, bijvoorbeeld, stress, allergieën en medicijnen huidirritatie en jeuk veroorzaken. Ook parasieten, zoals hoofdluis, kunnen ervoor zorgen dat je huid jeukt of geïrriteerd raakt. Soms is het zelfs al voldoende om iemand anders te zien krabben om zelf ook dat irritante gevoel te krijgen.

In veel gevallen wordt frequente jeuk veroorzaakt door een ziekte zoals neurodermitis, netelroos of psoriasis. Ook ziekten als diabetes of aandoeningen van inwendige organen zoals de nieren, de galblaas en de lever kunnen de huid doen jeuken.

Psychische aandoeningen zoals depressie en schizofrenie kunnen ook verantwoordelijk zijn voor jeuk. Dit geldt ook voor neurologischeaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en MS.

Huidirritatie

Als je niet alleen last hebt van jeuk maar ook van rodevlekkenop de huid, dan raadpleeg je het best een arts. Rode, jeukende of zelfs brandende zones op de huid zijn zeer ernstig. Huiduitslag kan variëren van een relatief onschadelijke allergie (bijv. voor waspoeder of shampoo) tot ernstige ziektes (bijv. mazelen, rode hond, etc.). De oorzaak kan enkel door een arts worden vastgesteld en het is dus niet aangewezen om het zelf proberen op te lossen.

Neurodermitis

Neurodermitis is een chronische ontstekingsziekte die op het hele lichaam kan voorkomen. Jeuk is een van de pijnlijkste symptomen van neurodermitis. Het begint vaak al in de kindertijd met jeuk aan de knieholte, elleboog of nek, ontstoken huid, puistjes of rode vlekken.

De oorzaken van neurodermitis blijven echter vaak onverklaarbaar. Men vermoedt dat er genetische oorzaken zijn die de beschermende functie van de huid beschadigen. In dat geval reageert het immuunsysteem te hard op omgevingsstimuli, waardoor er neurodermitis kan ontstaan.

Neurodermitis is niet permanent, maar komt voor in opstotenen klachtenvrije periodes. Er zijn veel verschillende elementen die een opstoot kunnen veroorzaken: droge huid, allergene stoffen, zoals huisstof of dierlijk haar, maar ook allergieën voor bepaalde voedingsmiddelen (bv. tarwe of koemelk), omgevingsstimuli zoals kou, droogte of toxines (bv. tabaksrook, fijn stof of vervuilde lucht).

Psychologische oorzaken, zoals stress, kunnen ook neurodermitis veroorzaken of de symptomen verergeren.

Overspanning van de huid

Jeuk is niet altijd het gevolg van een ernstige ziekte. Soms kan de huid gewoonweg niet alle uitdagingen aan. Wanneer je je, bijvoorbeeld, te vaak wast, te veel zalf en/of lotions smeert of te sterke detergenten gebruikt in combinatie met een gevoelige huid, dan kan die beginnen te jeuken.

Jeuk veroorzaakt door droge huid

Een droge huid heeft sneller de neiging om gespannen rimpels te vormen, die bijzonder snel jeuken op de onderbenen, voeten, handen of ellebogen. Een droge huid is geen ziekte, maar een veelvoorkomend (vaak erfelijk) huidtype. Bepaalde omgevingsfactoren zoals warmte of koude verergeren vaak een droge huid.

Sommige mensen leiden hun hele leven aan een tamelijk droge huid. Anderen krijgen er dan weer alleen maar last van bij het verouderen. Met het ouder worden verliest de huid namelijk haar vermogen om vocht op te slaan en een beschermende vetfilm te vormen.

Als de huid af en toe jeukt zonder dat er schade optreedt, kan dit bijvoorbeeld te wijten zijn aan een gebrek aan vocht. Als er echter rode vlekken en andere huidveranderingen optreden, raadpleeg je altijd het best een dermatoloog. Hieronder vind je enkele richtvragen die je kunnen helpen om de oorzaak van de jeuk te bepalen:

• Wanneer heb je voor het eerst last gehad van jeuk? (bijv. na een maaltijd, piercings, het nemen van medicijnen, een bijzonder stressvolle dag?)

• Heb je voortdurend last van jeuk of slechts tijdelijk?

• Heb je jeuk op het hele lichaam of alleen op bepaalde delen (hoofd, armen, benen, enz.)?

• Zijn er op dit moment gevallen van mazelen in je familie, heeft iemand last van neurodermitis?
• Heb je last van ziekten zoals diabetes mellitus, nieraandoeningen etc. of sta je onder bijzonder hoge stress?

Je arts zal je huid onderzoeken, monsters nemen of bloed trekken om de oorzaak van de jeuk te achterhalen. Als er geen fysieke oorzaak is, kunnen andere specialisten (bijv. neurologen) worden geraadpleegd. Het doel is altijd om de onderliggende oorzaak te achterhalen en te behandelen. Jeuk is vaak slechts een symptoom van een ziekte, maar ook tegen dit onaangename en stressvolle symptoom kunnen medicijnen worden voorgeschreven:

• Cortisone tegen ontstekingen
• Antihistaminica (tegen een overmatige reactie van het immuunsysteem)
• Fototherapie (lichttherapie)
• Kalmerende middelen (tegen slaapstoornissen)
• Psychosomatische therapie (als de oorzaken van de jeuk mentaal van aard zijn)

Huidirritaties veroorzaakt door allergieën, overmatige hygiëne (te vaak wassen, gebruik van verkeerde producten) of neurodermitis daarentegen zijn niet makkelijk op te lossen. De behandeling van huidziekten is, net zoals het onderzoek ernaar, een werk van lange adem. Toch zijn er veel manieren om de irritatie te verlichten, zelfs bij gevallen waar de oorzaak van de jeuk niet te vinden is.

Er bestaat namelijk een overvloed aan huishoudmiddeltjes om jeuk te verlichten: windels met rozemarijn thee, katoen in kamillethee om op de jeukende plek aan te brengen en nog heel wat andere trucjes. Wees echter altijd voorzichtig met deze toe te passen:

• Probeer kompressen met plantenextracten eerst eventjes aan te brengen op een klein stukje huid. Zo kan je nagaan of je huid het verdraagt en of het de symptomen al dan niet behandelt.

• Zelfs met voorgeschreven zalven moet je altijd eerst alleen kleine delen van het lichaam behandelen. Vooral bij een gevoelige huid moeten artsen en therapeuten elkaar vaak eerst benaderen om de juiste remedie te vinden.

• Als je niet zeker bent, vraag dan zeker aan je arts of apotheker of een zalf, tinctuur etc. kan helpen in jouw situatie.

In geval van acute jeuk…

• Niet krabben, maar eerder de huid afkoelen (bijv. met koele kompressen, koele natte handdoeken, maar ook met koude douches of lotions).

• Gebruik geen scherpe voorwerpen om te krabben.

• Knip en vijl je vingernagels altijd kort, zodat er geen wonden ontstaan tijdens het krabben.

• Doe 's nachts lichte handschoenen aan, zodat het onbewust krabben zo voorzichtig mogelijk gebeurt.

Dagelijkse lichaamshygiëne

• Gebruik regelmatig huidverzorgingsproducten op maat van jouw huidtype (bijv. olie voor de droge huid).

• Wees voorzichtig met persoonlijke hygiëne: gebruik niet te warm water, niet te vaak baden of douchen, wees voorzichtig met intieme hygiëne producten.

• Vervang je washandjes regelmatig. Gebruik je eigen washandjes voor intieme hygiëne.

• Zoek naar hydraterende ingrediënten in cosmetische producten.

• Vermijd zeep en parfums in verzorgingsproducten.

Tijdens het schoonmaken

• Draag handschoenen bij het schoonmaken van het huis.

• Gebruik mildereinigingsmiddelen voor een bijzonder gevoelige huid.

Kleding en omgeving

• Draag zo licht mogelijke kleding, zoals katoen, en vermijd jeukerige stoffen, zoals wol.

• Vermijd lang zonnebaden en draag kleding met lange mouwen tijdens de zomer om je huid te beschermen.

• Als de verwarmingslucht (te) droog is, kan een luchtbevochtiger helpen.

Bewuste voeding

• Vermijd pikante, goed gekruide en zeer warme gerechten indien mogelijk.

• Matig je alcoholgebruik, omdat het de jeuk kan verergeren.

• Jeuk kan ook veroorzaakt worden door voedsel! Zo kan je, bijvoorbeeld, het best opletten met chocolade of peulvruchten.

Mentale ontspanning

• Ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie helpen bij stress.
• Acupunctuur is zeer nuttig voor veel mensen die last hebben van jeuk.

Gepubliceerd op: 09.10.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________