Prikkelbare darmsyndroom - Oorzaken, symptomen en behandeling

Buikpijn, winderigheid, diarree en/of constipatie - dit zijn allemaal symptomen waar mensen met het prikkelbare darmsyndroom mee te maken krijgen. Hoewel deze problemen in het spijsverteringskanaal meestal onschadelijk zijn, kunnen ze het leven toch zeer onaangenaam maken. Ontdek daarom alles wat je moet weten over prikkelbare darmsyndroom.

Prikkelbare darmsyndroom is een functionele darmaandoening die verschillende klachten kan veroorzaken. Volgens specialisten is er sprake van het prikkelbare darmsyndroom (IBS) wanneer:

• De klachten chronisch zijn (langer dan drie maanden) en meestal gepaard gaan met veranderde stoelgang.
• De symptomen de levenskwaliteit beïnvloeden.
• Geen enkele andere ziekte verantwoordelijk is voor de darmklachten.

De symptomen van het prikkelbare darmsyndroom zijn niet erg specifiek en kunnen dus heel verschillend zijn. De ernst en intensiteit varieert ook van persoon tot persoon. Vaak verandert de ontlasting, maar er zijn evengoed getroffen personen voor wie dit niet geldt. In principe zijn de volgende symptomen mogelijk:

• Constipatie (harde ontlasting, meestal 3 keer per week of minder)
• Diarree (Zachte tot vloeibare ontlasting, vaak drie keer per dag of meer)
• Winderigheid
• Buikpijn (stekende, zeurende, krampachtige of zijsteken)
• Opgeblazen buik
• Ziekte

Er kunnen vier verschillende types worden onderscheiden, afhankelijk van het hoofdsymptoom:

• Constipatie
• Diarree
• Pijn
• Winderigheid

Deze types gaan meestal gepaard met een opgeblazen gevoel, ook wanneer er nog niet gegeten werd. Sommige mensen hebben het gevoel dat hun darmen niet volledig geledigd zijn, hoewel de symptomen meestal wel verbeteren na een toiletbezoek. Slijm in de stoelgang kan ook voorkomen.

Een prikkelbare darmsyndroom is normaal gesproken niet gevaarlijk en leidt ook niet tot secundaire ziekten. Het kan echter ernstige gevolgen hebben voor de getroffenen en hun leven. Prikkelbare darmsyndroom kan zo stressvol zijn dat het ook gevolgen heeft voor de mentale gezondheid. Ook de volgende symptomen zijn mogelijk:

• Hoofdpijn
• Migraine
• Pijn in de onderbuik voor en tijdens de menstruatie
• Psychische aandoeningen zoals depressie en angststoornissen
• Vermoeidheid
• Oververmoeidheid

Wanneer is er geen sprake van prikkelbare darmsyndroom?

De symptomen kunnen echter ook deel uitmaken van een andere ziekte, zoals de ziekte van Crohn of een gastro-intestinale ontsteking (ulceratieve colitis). Tumoren of voedselintoleranties kunnen ook verantwoordelijk zijn voor problemen in het spijsverteringskanaal. Symptomen zoals koorts, bloed in de stoelgang, ernstig gewichtsverlies en nachtelijke diarree zijn zeker en vast geen symptoom van het prikkelbare darmsyndroom.

De oorzaken van het prikkelbare darmsyndroom zijn niet volledig opgehelderd. Er zijn namelijk verschillende factoren die de symptomen kunnen veroorzaken of verergeren. Deze zijn onder andere:

• Verstoorde darmactiviteit
• Stress
• Psychologische klachten (bijv. depressie of angststoornissen)
• Erfelijke aanleg
• Infecties
• Veranderde darmflora
• Een ontsteking of overgevoeligheid van het darmslijmvlies of overgevoeligheid van het darmslijmvlies
• Voedselintoleranties
• Disfunctie van de darmmusculatuur

Een prikkelbare darm kan ook een psychosomatische oorsprong hebben. Geestelijke problemen veroorzaken dan lichamelijk ongemak.

Om het prikkelbare darmsyndroom te diagnosticeren, wordt meestal een uitsluitingsdiagnose gedaan. Je arts moet eerst duidelijk maken of er andere ziekten aanwezig zijn. Hier zijn verschillende mogelijkheden voor. De eerste stap is een patiënteninterview, waarbij hij of zij een idee krijgt van de symptomen. Hij kan dan naar de maag luisteren, hem aanraken en er op tikken. Soms voert de arts ook rectale onderzoeken uit.

Een echografie wordt niet meteen gebruikt om het prikkelbare darmsyndroom te diagnosticeren, maar het kan wel andere ziekten uitsluiten. Een gastro- of colonoscopie door een gastro-enteroloog kan informatie geven over de toestand van het spijsverteringskanaal. Een bloed- en/of ontlastingsonderzoek kan mogelijke infecties, ontstekingen of intoleranties aan het licht brengen. Bij deze laatste kan een H2-ademhalingstest ook mogelijk zijn, bijvoorbeeld bij een vermoeden van coeliakie.

Alleen wanneer alle andere mogelijke ziekten worden uitgesloten, kan een arts spreken over het prikkelbare darmsyndroom.

Helaas kan het prikkelbare darmsyndroom niet genezen worden. De behandeling is eerder afhankelijk van de persoon en de symptomen. Het is het beste om een dagboek bij te houden waarin je de frequentie, intensiteit, duur en aard van de symptomen, maar ook eetgewoonten en andere afwijkingen, zoals stress op het werk, opschrijft. Dit kan mogelijk een licht werpen op welke factoren de symptomen verergeren of veroorzaken. Hierna kan je deze mijden of in ieder geval toch verminderen.

Geneesmiddelen voor het prikkelbare darmsyndroom

Bij ernstige problemen kan een arts medicatie voorschrijven die bijvoorbeeld buikpijn vermindert en de krampen verminderen. Ook bestaan er middelen die de diarree verminderen. Welke middelen gebruikt worden, hangt af van de symptomen.

Zo kunnen laxeermiddelen gebruikt worden in geval van constipatie. Deze mogen echter alleen in overleg met een arts of apotheker genomen worden. Ze zijn namelijk niet bedoeld voor langdurig gebruik, omdat ze het spijverteringskanaal irriteren en bijwerkingen hebben.

Kruidengeneesmiddelen voor het prikkelbare darmsyndroom.

Natuurlijk bestaan er ook kruidengeneesmiddelen die de symptomen van het prikkelbare darmsyndroom kunnen verlichten. Zo zijn er de volgende mogelijkheden:

• Anijs: buikpijn.
• Karwij: opgeblazen gevoel en winderigheid.
• Pepermunt (-olie): winderigheid en krampen.
• Venkel: krampen veroorzaakt door winderigheid en een opgeblazen gevoel.
• Kamille: winderigheid en maagkrampen.

Homeopathische middelen tegen het prikkelbare darmsyndroom

Homeopathie kan ook worden gebruikt voor de behandeling van prikkelbare darmsyndroom, bijvoorbeeld Nux vomica, Argentum nitricum of Asa foetida. Er is echter nog steeds geen bewijs of deze wel degelijk een positief effect hebben. Daarnaast is het homeopathisch middel altijd afhankelijk van de persoon en de klachten. Raadpleeg daarom altijd een homeopaat of arts.

Huishoudmiddeltjes tegen het prikkelbare darmsyndroom

Naast kruiden zijn er ook andere huishoudmiddeltjes die worden gebruikt tegen het prikkelbare darmsyndroom. Thee, bijvoorbeeld, zorgt voor warmte van binnenuit en kan dankzij de verzachtende eigenschappen maag- en darmirritatie helpen verlichten. Healing clay is ook een populair middel. Het wordt ook vaak gebruikt bij darmrevalidatie omdat het schadelijke stoffen bindt en vrije radicalen afbreekt.

Net als bij helende klei, kunnen probiotica ook een gezonde darmflora ondersteunen. Dit zijn levende micro-organismen zoals melkzuurbacteriën. Probiotica kunnen beschadigde secties van de darm weer sluiten door zich op de darmwand te vestigen. Deze probiotica zitten bijvoorbeeld in yoghurt. Het effect ervan is echter meestal niet voldoende en melkproducten verergeren vaak de symptomen van sommige patiënten met het prikkelbare darmsyndroom. Er zijn gelukkig verschillende probiotische producten die meer geschikt kunnen zijn. Raadpleeg wel altijd een arts voordat je deze inneemt.

Helaas bestaat er geen speciaal dieet of specifieke voeding die de ongemakken van het prikkelbare darmsyndroom kan verlichten of compleet elimineren. Dit neemt niet weg dat het over het algemeen belangrijk is om evenwichtige voeding te eten. Sommigen voelen soms enige verbetering wanneer ze peulvruchten, sterke specerijen of voedsel met gluten eten, anderen dan weer niet. Zo hebben sommige getroffenen geen last van zuivelproducten, terwijl bij andere de symptomen alleen maar verslechteren. Ook hier kan een dagboek nuttig zijn om te weten te komen of er bepaalde voedingsmiddelen vermeden moeten worden.

Als je last hebt van diarree kan het een goed idee zijn om minder vezels en zuivelproducten te consumeren. Wortelen, geraspte appels of zelfs helende klei kunnen mogelijk verlichting bieden. In geval van constipatie kunnen meer voedingsvezels in combinatie met vloeistof nuttig zijn. Zo zijn bijvoorbeeld psyllium en lijnzaad goede keuzes. Probiotica worden soms ook gebruikt om de verstoorde darmflora in balans te brengen. Dit hoeft echter niet altijd te werken. Dit wordt over het algemeen aanbevolen op het vlak van voeding:

• Langzaam eten.
• s’ Avonds geen al te uitgebreide maaltijden meer eten.
• Genoeg drinken.
• Veel vers fruit en groenten eten.
• Witmeelproducten, alcohol, citrusvruchten, snoep, pikant en vet voedsel, koffie, kant-en-klaarmaaltijden en fastfood moeten zoveel mogelijk worden vermeden.

Kan een FODMAP-dieet helpen?

In sommige gevallen kan het zogenaamde FODMAP-dieet ook nuttig zijn. FODMAP staat voor fermenteerbare oligosachariden, disachariden, monosachariden en polyolen. Dit zijn kortketenige koolhydraten en suikeralcoholen. Of het nu gaat om granen, groenten, peulvruchten, fruit of zuivelproducten in elke categorie, er zijn zowel FODMAP-rijke als FODMAP-arme voedingsmiddelen. Deze laatste krijgen voorrang in je dieet. Sommigen claimen echter dat het dieet tot een tekort kan leiden. Daarom is het raadzaam om dit slechts tijdelijk uit te voeren. Voor en tijdens het dieet moet je altijd een arts en, indien nodig, een voedingsdeskundige raadplegen.

Ontspanningsoefeningen en lichaamsbeweging hebben ook hun voordelen. Stress verergert immers vaak de symptomen; in sommige gevallen is het zelfs de enige trigger. Daarom is het verminderen van stress zeer zinvol. Yoga, autogene training, Tai Chi, progressieve spierontspanning, meditatie of Chi Gong zijn uitstekende manieren om te ontspannen.

Lichaamsbeweging is natuurlijk nooit verkeerd omdat dit ook de darmen weer op gang brengt. Zachte massages en warmte (bijv. met behulp van een warmwaterkruik) kunnen helpen bij buikpijn.

Gepubliceerd op: 04.10.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________