Zona - Hoe loop je het op en wat is de juiste behandeling?

Een pijnlijke huiduitslag? Dat is het belangrijkste symptoom van zona, dat ook wel gordelroos wordt genoemd. De ziekte is een laattijdig gevolg van waterpokken en worden beiden veroorzaakt door dezelfde ziekteverwekker, het Varicella zostervirus. Het immuunsysteem kan dit meestal onder controle houden. Kom te weten waarom dit soms niet het geval is en wat je best in acht neemt wanneer gordelroos uitbreekt.

Gordelroos is een pijnlijke huiduitslag die zich slechts op een beperkt deel van het lichaam voordoet:

• Het eerste symptoom van gordelroos is pijn en een branderig gevoel op de aangetaste huid. Patiënten voelen zich ook slap, klagen over hoofdpijn en pijnlijke ledematen. Er kan ook koorts optreden.
• Een paar dagen later verschijnt dan de uitslag: de huid wordt rood en er verschijnen veel kleine, met vloeistof gevulde blaasjes.
• Deze blaasjes barsten na een paar dagen open en er vormt zich een korst - binnen 4 weken is de uitslag meestal weer verdwenen.
• Patiënten klagen meestal over hevige pijn in het getroffen gebied.
• De uitslag komt voor in gordelachtige strepen. Deze verschijnen meestal op de buik en borst, maar soms ook op het hoofd, de nek of het gezicht. Gordelroos kan ontstaan op elk deel van het lichaam.
• In sommige gevallen blijft de pijn ook na genezing van gordelroos bestaan. Dit wordt postherpetische neuralgie genoemd.

Het Varicella zostervirus sluimert in het lichaam, zelfs decennia na de waterpokken. Normaal gesproken houdt het immuunsysteem het virus inactief. In geval van een verzwakt immuunsysteem is het mogelijk dat gordelroos gereactiveerd wordt en het terug uitbreekt. Dit wordt vaak veroorzaakt door de volgende triggers:

• Een fundamentele risicofactor is de leeftijd: kinderen of jongeren ontwikkelen bijna nooit gordelroos. Het risico neemt alleen maar toe boven de 40 jaar.
• Andere infecties die het immuunsysteem aantasten kunnen ook het virus weer activeren: dit kunnen banale infecties zijn, zoals een verkoudheid.
• Stress en traumas kunnen de uitbraak van gordelroos in een stroomversnelling plaatsen.
• Ziekten die samenhangen met een verzwakt immuunsysteem, zoals kanker of aids , vormen ook een risico.
• Uv-licht is een mogelijke trigger - gordelroos ontstaan soms als gevolg van zonnebrand.
• Mensen die geneesmiddelen moeten innemen die het immuunsysteem onderdrukken, hebben ook een hoger risico op een uitbraak van zona.

Gordelroos is enkel indirect besmettelijk. Besmetting met het Varicella zostervirus leidt in de eerste plaats altijd tot waterpokken. Of er na verloop van tijd al dan niet gordelroos uitbreekt, hangt af van verschillende factoren.

• In het algemeen bestaat er alleen een risico op besmetting voor mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad en er ook niet voor zijn ingeënt.
• Alleen de vloeistof in de blaasjes van gordelroos is besmettelijk en kan worden overgedragen via aanraking. Het virus kan niet worden overgedragen via druppelinfectie, dus bijvoorbeeld door te niezen of te zoenen. Dit is enkel het geval als het virus wordt overgedragen tijdens waterpokken.
• Zodra de blaren genezen zijn, zijn de patiënten ook niet langer besmettelijk. Dit is meestal het geval binnen de vier weken.
• De getroffen personen moeten daarom de aangetaste delen van het lichaam zoveel mogelijk met verband of kledij bedekken en fysiek contact vermijden.
• Het Varicella zostervirus is over het algemeen zeer besmettelijk: na een fysiek contact met het virus breekt er bij 90% van de gevallen waterpokken uit.
• De incubatieperiode vanaf de infectie tot de eerste symptomen van waterpokken is gemiddeld één tot twee weken.

Als er tijdens de zwangerschap gordelroos uitbreekt, is er geen reden tot paniek: overdracht op het ongeboren kindje is uitgesloten. De situatie is anders wanneer de moeder voor het eerst geïnfecteerd is met het virus en waterpokken krijgt. Dit kan namelijk ernstige schade veroorzaken aan de embryo. Het is daarom belangrijk om vóór de zwangerschap gevaccineerd te zijn tegen waterpokken. 

Een arts herkent gordelroos meestal zeer snel aan het zeer typische uiterlijk en verloop van gordelroos. Soms kan het nodig zijn om bloed, ruggenmergvloeistof of blaasjesvloeistof in het laboratorium te onderzoeken om het virus of eventuele antilichamen op te sporen.

Wanneer men gordelroos op een ongebruikelijk jonge leeftijd vermoedt of als de oorzaak onduidelijk is, kan de arts nader onderzoek uitvoeren om de mogelijk onbekende oorzaak voor het verzwakte immuunsysteem te vinden.

Bij infectie worden normaal gesproken zowel de oorzaak als de symptomen behandeld. Een infectie duurt meestal twee tot vier weken en geneest zonder gevolgen. 

• Een behandeling van de oorzaak door middel van antivirale middelen die het virus direct bestrijden.
• Pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen als behandeling voor de symptomen worden gebruikt. Deze behandeling moet daarom zo vroeg mogelijk gestart worden en regelmatig worden toegepast.
• De huid kan behandeld worden met speciale zalven en crèmes. Deze hebben een uitdrogende of desinfecterende werking en helpen de huid zo sneller te genezen.

De beste en meest effectieve manier om gordelroos te voorkomen is door je te laten vaccineren tegen waterpokken. Dit bij voorkeur tijdens de kinderjaren, wanneer de meeste infecties met het virus optreden. Hoewel een vaccinatie gordelroos niet volledig kan voorkomen, is het zeer zeldzaam dat gevaccineerden echt ziek worden. Meestal zijn de symptomen dan ook veel zwakker dan bij niet-gevaccineerde mensen. Volwassenen zonder vaccinatie kunnen zich op latere leeftijd nog steeds laten inenten. Voor sommige groepen is dit zelfs aanbevolen:

• Zwangere vrouwen of vrouwen die kinderen willen krijgen.
• Mensen met onderliggende ziekten die het immuunsysteem verzwakken.
• Mensen die lijden aan ernstige neurodermitis. 

Bovendien bestaat er ook een vaccin tegen gordelroos om het virus na de infectie te voorkomen. Deze wordt ook aangeraden voor bepaalde risicogroepen.

Gepubliceerd op: 23.11.2023

____________________________________________________________________________________________________________________________